TEK BİR ÇİVİSİ OLMAYAN 800 YILLIK CAMİ

TEK BİR ÇİVİSİ OLMAYAN 800 YILLIK CAMİ
Samsun Çarşamba'da bulunan Göğceli diğer bir adıyla Mezarlık Camii 8 asrı aşkın süredir ayakta
Çay mahallesi, Göğceli Mezarlığı içinde yer alan cami Anadolu ahşap mimarisinin en güzel örneklerinden birisidir.1206 yılında yapılan camiinin giriş revakları 1335 yılında onarım geçirmiştir. Yapının kim tarafindan yaptırıldığı bilinmemektedir. Tek katlı yapının üst üste yığma tekniğiyle yapılmış duvarlarını tek parça kalaslar oluşturur. Duvarlarda, direklerde, direk baslarında, kirişlerde, merteklerde, mahya ışığı gibi yapının birçok yerinde karaagaç, dış budak, kestane gibi ağaçlar kullanılmıştır.
Duvarlarda tek parça olarak kullanılan kalaslar, yaklaşık 15-18 cm. kalınlığında, 50-70 cm. eninde ve yaklaşık 12.60 ve 20 metre uzunluğundadır. Ahşap yapı taşınabilir özelliğe sahiptir. Alttaki derinlik yapının hava almasını, nemi ve çürümeyi önlemek için açılmıştır yapıda dövme demir çivi, yalnız direk başlarının kirişlere bağlantısında ve harim kısmında revak bölümlerine doğru uzanan merteklere yapılan eklerde kullanılmıştır. Kuzey kısmı hafif dönel olan çatı; üç omuzlu bir çatıdır çatının taşıyıcıları ahşap duvarlar ve dikmelerdir. Harim kısmında çatı direklerle 6 direk desteklenmiştir. Yapı, dıştan 17.75/17.50m.x21.15/22.20m. ölçülerinde olup, kapalı alanı 254metre kare açık alanı 140 metre kare, toplam 394 metre karedir. Caminin etrafindaki mezarlık garipler mezarlığı olarak bilinmektedir. Camii, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu' nun 16.05 1986 tarih ve 2289 sayili kararıyla, korunması gerekli Taşınmaz Kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.
Selçuklular döneminde inşa edildiği tahmin edilen, sırf ahşaptan yapılmış bu camii yüzyıllar boyunca çürümedi ve hâlâ ibadete açık.
Nasıl oluyor da bu kadar uzun süre, yıpranmadan ayakta kalabiliyor? Bunun nedenini  Tüm Mühendisler ve Mimarlar BirliÄŸi Platformu Genel BaÅŸkanı Mimar Remzi Kozal şöyle açıklıyor:  "AhÅŸabın uzun süre dayanabilmesi için kestane aÄŸaçlarının kesim zamanı, kurutulması ve iÅŸlenmesi çok önemli. Bu bina, dönemi itibari ile bir mimari ÅŸaheser olmasının yanı sıra, kültür ve turizm açısından da bir Dünya Kültür Mirası olarak önem taşıyor."
Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Gül Akdeniz ise bu çalışma ile yeni bir çığır açılacağı görüşünde.

"Üniversitelerimizde mimarlık tarihi derslerinde en eski 450 yıllık ahşap binalar anlatılırken, bu çalışma ile birlikte yeni bir çığır açılacak ve artık 800 yıllık ahşap binalar anlatılmaya başlanacak."

Hasbahçe Göceli Mezarlığı içerisinde, Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde bulunan camii; ilçenin mezarlığı olarak kullanılan alanın ortasında yer alması nedeniyle, halk arasında "Mezarlık Camii" olarak da biliniyor.

"Göceli" kelimesi aslında "göç eli"nden geliyor. Yani bu dünyadan göç edenlerin (ölenlerin) bulunduğu, ahiret hayatını sürdürdüğü yer anlamında kullanılıyor.

Camii, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu'nun 16 Mayıs 1986 tarih ve 2289 sayılı kararıyla, korunması gerekli Taşınmaz Kültür varlığı olarak tescil edildi.

TEK BİR ÇİVİ BİLE KULLANILMAMIŞ!
Yapının teknik ve mimari özelliklerine bakıldığında işte bu detaylar göze çarpıyor:

- Yapı tamamen ahşaptan ve metal çivi kullanılmadan yapılmış.
- Tek katlı ve dikdörtgen planlı.
- 392 metrekarelik alanı kapsayan caminin dış duvarları 10 cm kalınlığında, 50-60-70 cm eninde ve 10-15 metre uzunluğundaki kestane ağaçlarından kalaslarla örülmüş.
- Kalaslar, birbirine giydirme usulü ile monte edilmiş, köşelerde geçme tekniği ile bağlanmış.
- Tavanı motiflerle süslü caminin giriş saçağında hilal şeklinde; giriş kapısının üstünde ise yay şeklinde bir görünüm mevcut.
- Caminin kapısından içeriye girince, birinci direkte yukarıyı gösteren ok işaretlerine rastlanıyor. Bu işaretler; yükselmeyi ve geleceğe güvenle bakmayı anlatıyor.
- Kıble yönünde mihrabın sağında ve solunda ise kıble yönünde, 3'er tane ışık penceresi var.
- Mihrabın üzerinde hilal ve onun üzerinden de 11 tane ışık saçan yıldız mevcut.

ÜNLÜ PROFESÖR KEŞFETTİ!
Mimar Kozal, caminin yapılış tarihi ile çeşitli görüşlerin olduğunu söylüyor:

"Samsun Müze Müdürü Mustafa Akkaya, Uluslararası Kazı Sonuçları Sempozyumu nedeniyle 1990 yılında Ankara'ya gelen Newyork Cornell Üniversitesi Dendrokronoloji Uzmanı Prof. Peter lan Koniholm'a camiyi tanıttı. Özellikleri bir hayli dikkatini çeken Koniholm, sempozyumdan hemen sonra asistanları ile birlikte Samsun'a geldi ve Göceli Camii'nde gerekli incelemelerde bulundu. Yapılan değerlendirmelerde; camiinin 1206 yılında yapıldığı; giriş kısmındaki revakın 1335 yılında ilave edildiği tespit edildi.

Ayrıca caminin restorasyonu sırasında ise taşıyıcılardan birisinde Arapça harflerle 592 (Miladi 1195) tarihine rastlandı."

Göceli Camii hakkında bir başka rivayet ise Karadeniz'den donanması ile bölgeye gelen ve buraya yerleşen bir hükümdarın bu camiiyi yaptırmış olması... Ancak hükümdarın ismi bilinmiyor.

ntvmnsbc - haberturk -samsunkulturveturizm.gov.tr