ALÇITAÅžI ( JÄ°PS ):

     Alçıtaşı kimyasal bileÅŸimi kalsiyum sülfat olan bir mineraldir. BileÅŸiminde iki molekül kristal suyu bulunan türüne jips ( CaSO₄ + 2H₂O ) denir.

     Alçıtaşı tabiatta 6 ÅŸekilde bulunur. Bunlar; Anhidrit, Bassanit, Jips, Albatr, Ä°pek Jipsi ve Selenittir.

     DoÄŸal anhidrit susuz kalsiyum sülfattır. DoÄŸa da genellikle alçıtaşı ile birlikte yataklandığı görülür. Bazı ülkelerdeki sülfürik asit üretimi dışında yakın tarihlere kadar fazla bir kullanım alanı bulunamamıştır. Ancak 30 yıldan bu yana kimya endüstrisinde ve inÅŸaat malzemeleri yapımında Önem kazanmış bulunmaktadır.

    DiÄŸer bir jips çeÅŸidi olan bassanit, anhidrit ile jips arasında ayrı bir mineral fazı oluÅŸturmaktadır.

     Jips doÄŸada bol miktarda bulunur. Çok eski devirlerde jipsi ısıtarak alçıya çevirdikten sonra baÅŸta Mısırlılar olmak üzere Asurlular, Çinliler, Yunanlılar ve Romalılar kullanmışlardır. Ancak 1755' de Fransa'da jips kimyasının açıklığa kavuÅŸması ve 1870' de alçı priz geciktirme metodunun bulunmasıyla alçı tüketimi geliÅŸmeye baÅŸlamıştır.

     Ülkemizde Selçuklulardan kalma eserlerde alçı kullanıldığını bilinmektedir (AkÅŸehir /Konya) ine Erzurum' da alçı sıvalı 200 yıllık evlerin varlığı dikkate alındığında oldukça eski tarihlerden beri alçı kullanıldığı anlaşılmaktadır.

     Alçıtaşı Ä°ç Anadolu, Güney ve Güney DoÄŸu Anadolu'da yaygın olarak bulunmaktadır. DoÄŸal alçıtaşının yanı sıra termik santraller ve gübre fabrikalarında baca gazı desülfurizasyon ünitelerinden sentetik alçı üretilmekte ve deÄŸerlendirilmektedir.

Kullanım Yerleri /Sektörün Faaliyet Alanı

     1. Ham jips, beyaz boya ( Mineral white = terra alba ) ve dolgu maddesi olarak kağıt ve pamuklu tekstil maddelerine katılır.

     2. Ham jips çimento sanayiinde prizlenmeyi geciktirir.

     3. Nikel izabesinde eritmeyi kolaylaÅŸtırır.

     4. Bira sanayiinde mayalandırma için kullanılır.

     5. Alçı, tıpta cerrahide ve diÅŸçilikte kullanılır.

     6. Alçı vitrifiye malzemelerde, porselende ve kiremit üretiminde kalıp aÅŸamasında kullanılır.

     7. Kimya sanayiinde amonyum sülfat, kükürt, kükürt okside ve sülfat asidi elde etmek için kullanılır.

     8. Mamul alçı inÅŸaat ve prefabrik inÅŸaat malzemelerinin baÅŸlıca girdisidir. Alçının inÅŸaatta kullanım yeri çok çeÅŸitlidir. Son yıllarda sıcak ve soÄŸuk yalıtım maddesi,ses izolatörü ve rutubeti de ayarlayan bir düzenleyici olarak kullanılmaktadır.

Sektörün ÜrettiÄŸi Ana Mallar:

     Sektörün ürettiÄŸi mallar ( 901162 ) GTIP numarasıyla anılmaktadır. Ülkemizde dünya üretimine paralel olarak bir çok alçı ürünü pazarda yerini almıştır.Ayrıca üretilen ürünler için T.S.E. tarafından uluslararası standartlarda göz önüne alınarak standartlar hazırlanmış olup sektörde Alçı Üreticileri DerneÄŸine üye firmaların tümü T.S.E belgelidir.

A. KALIP ALÇILARI

1. Teksir kalıbı alçısı

2. Porselen kalıp alçısı

3. Seramik kalıbı alçısı

4. Kiremit kalıbı alçısı

B. TIPTA KULLANILAN ALÇILAR

1. DiÅŸ alçısı

2. Ortopedik Alçı

C. Ä°NÅžAAT SEKTÖRÜNDE KULLANILAN ALÇILAR VE TÜREVLERÄ°

1. Ä°nÅŸaat alçısı

2. Kartonpiyer alçısı

3. Saten perdah alçısı

4. Perlitli sıva alçısı

5. Makine sıva alçısı

6. Derz dolgu alçısı

7. Yapıştırma alçısı ( Alçı plaka, duval blok )

8. Dolu gövdeli duval blok

9. Ä°ki yüzü kartonlu Alçı plaka

D. ALÇI TAÅžI

1. Tüvenan alçıtaşı

2. Mikronize edilmiÅŸ alçıtaşı.

REZERV  MEVCUT DURUM

Türkiye'de ÅŸimdiye kadar alçıtaşı oluÅŸumlarının tamamı ele alınarak sistematik bir inceleme yapılmamıştır. Bunda alçıtaşının 1999 yılı sonuna kadar maden kanunu kapsamında olmaması en önemli faktördür. Ülkemizde bu konuda en büyük kuruluÅŸ olan M.T.A arÅŸivlerinde birkaç küçük çalışma dışında hiç bir somut veri bulunmamaktadır. Sadece tahminlere dayalı olarak görünür rezervin 165 milyon Ton, görünür ve muhtemel rezervin ise 1.8 milyar ton olduÄŸu VI. BeÅŸ Yıllık Kalkınma Planı Alçı Özel Ä°htisas Komisyon Raporunda belirtilmiÅŸtir.

Sektörün coÄŸrafi çalışma yapısına bakıldığında alçıtaşı yataklarının genelde Ä°ç Anadolu, Güney ve DoÄŸu Anadolu'da yoÄŸun olduÄŸu; Türkiye'nin batısının ise alçıtaşı kaynağından yoksun olduÄŸu söylenebilir.

Ayrıca ülkemizde termik enerji santralları, gübre fabrikalarının baca gazı desülfürizasyon ünitelerinden çıkan sentetik alçı da deÄŸerlendirilmemektedir. Raporda rezerv rakamları vermek yerine alçı potansiyeline sahip sahalar aÅŸağıda verildiÄŸi ÅŸekilde sınıflandırılmıştır.

Türkiye'nin Alçıtaşı Potansiyeli

1. Ankara-Polatlı-Sazılar  Potansiyel Ä°yi

2. Bolu-Bakacak Potansiyel Orta

3. Karabük-Ovacık-Pürçükören Potansiyel Ä°yi

4. Çankırı Potansiyel Ä°yi

5. Çorum-Çukurköy Potansiyel Ä°yi

6. Çorum-Bayat-Emirhalil, Üçdam, TuÄŸlu Potansiyel Ä°yi

7. Amasya-Vezirköprü-Adatepe, Akören Potansiyel Ä°yi

8. Balıkesir-Susurluk Potansiyel  Orta

9. Bursa-Gemlik-Adliye, Hamidiye  Potansiyel Zayıf

10. Kütahya-Gediz-Akçaalan, Yayla, Gökler Potansiyel Ä°yi

11. EskiÅŸehir-Sivrihisar-Biçer Potansiyel Ä°yi

12. Ankara-AyaÅŸ-Beypazarı  Potansiyel Orta

13. Ankara-Bala-AşıkoÄŸlu, Bahçe Karadalak Potansiyel Ä°yi

14. Kırıkkale-Keskin-Halitli Potansiyel  Orta

15. Kırıkkale-Delice-Tavaözü  Potansiyel Ä°yi

16. Kırıkkale-Delice-Akboğaz, Kuzucak Potansiyel İyi

17. Sivas-UlaÅŸ-Çiftağıllar  Potansiyel Ä°yi

18. Erzurum-AÅŸkale Potansiyel Ä°yi

19. Afyon-EmirdaÄŸ-Gülçayır Potansiyel Zayıf

20. Ankara-Åžereflikoçhisar-B.Kışla, Kurutlutepe Potansiyel Ä°yi

21. Ankara-Bala-Sarıpınar, ÇiÄŸdemli  Potansiyel Ä°yi

22. Aydın-Yazıkent-Karaahmetler Potansiyel Zayıf

23. Denizli-Sarayköy-YeÅŸilyurt Potansiyel Ä°yi

24. Denizli-Buldan-Derbent, AlacaoÄŸlu  Potansiyel Zayıf

25. Denizli-Güney-Aksaz  Potansiyel Zayıf

26. Denizli-Honaz-Kızılyer Potansiyel İyi

27. Siirt-Kurtalan Potansiyel Ä°yi

28. Niğde-Ulukışla-Emirler, Darboğaz Potansiyel İyi

29. Mersin-Tarsus-Dadalı, Karayayla, Tepeçaylak Potansiyel  Orta

30. Adana-SolbaÅŸ Potansiyel  Orta

31. Hatay-Arsuz  Potansiyel Ä°yi

32. Sentetik Bacagazı Alçıları (Termik Santral)

- Ankara-Çayırhan Termik Santrali

- Bursa-Orhaneli Termik Santrali

- MuÄŸla-YataÄŸan Termik Santrali

33. Fosfogibs (Gübre Fabrikaları Ürünü Sentetik Alçı)

- Bandırma-BaÄŸfaÅŸ Gübre Fabrikası

- Ä°zmit-Fürsan Gübre Fabrikası

- Adana-Yumurtalık Toros Gübre Fabrikası

Üretim Yöntemi – Teknoloji

Türkiye'de çok çeÅŸitli alçı üretim teknolojisi kullanılmaktadır. Ä°nÅŸaat sektörüne yönelik yapı alçılarının üretimi açık atmosfer kalsinasyonu ile yapılmaktadır. Bu da esas itibariyle iki ana teknoloji ile gerçekleÅŸtirilmektedir.

• Döner fırın

• Dikey fırın

Ülkemizde son yıllarda alçı imalat sektörü hızlı bir geliÅŸme göstermektedir. Bu da beraberinde ürün yelpazesinin geniÅŸlemesini getirmiÅŸtir. Buna paralel olarak her türlü büyüklükte kalsinasyon fırınları ve üretim hatları Türkiye'de imal edilmekte olup kartonlu alçı plaka teknolojisi için yabancı teknolojiye ihtiyaç duyulmaktadır.

Alçı ve alçıdan mamul elemanlara ait T.S.E standartları aÅŸağıda verilmiÅŸtir.

Standart Numarası Standart Konusu

TS 370 Yapı Alçıları

TS 451 Alçı bölme blokları dolu gövde.

TS 452 Alçı duvar levhaları.

TS 1474 Alçı bölme duvarı bileÅŸenlerinin yerlerine konulması kuralları.

TS 3681 Genleştirilmiş perlit Agregası.

TS 3722 Perlitli sıva ve sıva harçlarının yapım, bakım ve uygulama kuralları.

TS 5266 Alçı deney ÅŸartları.

TS 5267 Alçı Kristal suyunun tayini.

TS 5268 Alçı tane büyüklüÄŸü ve gevÅŸek birim hacim ağırlığı tayini.

TS 6433 Perlitli sıva ve harçlar.

TS 7809 Alçı seramik sanayiinde kullanılan fiziki özelliklerinin tayini

 

Üretim Miktarı ve DeÄŸeri

Türkiye'de alçı üretim çeÅŸitleri, toz ürünler ve yapı elemanları olarak iki ana kalemde

incelenebilir.

2001 – 2005 yıllarına ait üretim miktarları aÅŸağıdaki tabloda verilmiÅŸtir.

Tablo 3.2: Türkiye Alçı Mamulleri Üretim Miktarları

 

Ürünler (ton)	2001	2002	2003	2004	2005
Toz Alçı	950 .000	900.000	950.000	1.050.000	1.200.000
Alçı Türevleri	100.000	120.000	130.000	140.000	150.000
Toplam Üretim	1.050.000	1.020.000	1.080.000	1.190.000	1.350.000
Kapasite.	1.300.000	1.350.000	1.800.000	2.000.000	2.400.000

(Alçı Üreticileri DerneÄŸi tahmini verileridir.)

Dış Ticaret Durumu

Ä°THALAT DURUMU

Ä°thalat:

Alçı sektöründe kullanılmak üzere alçı levha üretiminde kullanılan kartonlar ve bazı kimyasallar ithal edilmektedir.

Ä°hracat:

Türkiye'nin yaklaşık 42 ülkeye ihracatı olup bunun % 92'si , Rusya, K.K.T.C., Azerbaycan, Mısır, Ukrayna, Kazakistan, Ä°ran, Türkmenistan, Lübnan ve Kırgızistan'a yapılmaktadır. DiÄŸer ülkelere yapılan ihracat ise önemsizdir.

Yurtiçi Tüketim

Sektör üretiminin büyük miktarı yurtiçinde kullanılmaktadır. Yapı sektöründe yaÅŸanan krizlere baÄŸlıdır.  Son dönemlerde yapı sektöründeki hareketlenme paralelinde Alçı tüketiminde artış görülmektedir.

DiÄŸer Sektörler ve Yan Sanayi ile Ä°liÅŸkiler

Çimento, gaz beton, tuÄŸla, kum, çakıl, mıcır, ahÅŸap, kiremit, seramik, çelik bina, dekorasyon v,b. bir çok sektör alçı sektörü ile iliÅŸki halindedir. Ancak bu bölümde daha çok üretime girdi teÅŸkil eden konulara deÄŸinilmiÅŸtir.

a. Perlit

Türkiye'deki perlit üretiminin yaklaşık % 80' i alçıda kullanılmaktadır.

b. Ambalaj

Yaklaşık 30.000.000 adet / Yıl ( 2004 ) kullanılmıştır.

c. Alçı Plaka Kartonu

Yaklaşık 20.000.000 m2 ( 8000 Ton ) karton kullanımı olup tamamı yurt dışından ithal edilmiÅŸtir. Alçı plaka kartonu sektörün en önemli sorunlarından biri olup, kağıt yatırımcılarından ilgi beklemektedir.

d. Kimyasallar

Sektörde kullanılan kimyasalların tamamı ithal edilmektedir. Yıllık 25.000.000 Dolarlık kimyasal ithalatı yapıldığı tahmin edilmektedir.Bu malzemelerin dışında sektörde kalsit, vermikulit gibi maddeler kullanılmaktadır.

Alçı sektörü beraberinde bir takım yan sanayileri de oluÅŸturmuÅŸ olup bunlar aÅŸağıda belirtilmiÅŸtir.

• Alçı fabrikaları makine donanımı

• Sıva makinesi

• Sıva ve alçı plaka profilleri

• Sıva filesi

• Derz bandı

 

Kaynak:ekutup.dpt.gov.tr/madencil/
Marbleport : Türkiye'nin DoÄŸal Yapı TaÅŸları Maden ve Mermer Portalı
Maden kanunu, doÄŸal kaynaklar, yönetmelikler, duyurular, bakanlık, meclis, , mermer firmaları, kobi, kosgeb, teknoloji, biliÅŸim, ekonomi, maden haberleri, faydalı linkler, maden ruhsatı alımı, üretim, eleman alımı,mesleki eÄŸitim, ekonomi, ithalat ihracat, ihale, liman, gümrük, iÅŸ ilanları ve daha fazlası
 

 

II.ENDÃœSTRÄ°YEL HAMMADDELER