KAOLİN

 Kaolin, kil mineralleri sınıflandırması içinde bir grup kil mineraline verilen isimdir. Kaolin hammaddesini oluşturan en önemli mineral Kaolinit (Al₂Si₂O₅(OH)₄) olup alüminyum hidro silikat bileşimli bir kil mineralidir. Kaolin terimi altında çeşitli jenetik modellerle oluşmuş kaolin türleri ve kaolinitik killer yer almaktadır.
 
Kristal yapılarına göre yapılan kil sınıflandırmalarında, eş boyutlu ve bir yönde uzamış olanlar Kaolinit grubu olarak diğerlerinden ayrılmaktadır.
 
Oluşum itibariyle, feldspat içeren granitik veya volkanik kayaçların feldspatlarının altere olarak kaolinit mineraline dönüşmesi sonucu kaolinler oluşmaktadır. Ana kayaç içindeki alkali ve toprak alkali iyonların, çözünür tuzlar şeklinde ortamdan uzaklaşması sonucu Al₂O₃ içerikli sulu silikatça zenginleşen kayaç kaoliniti oluşturur.
 
K₂O.Al₂O₃.6SiO₂+2H₂O------->Al₂O₃.6SiO₂.H₂O+KOH
Al₂O₃.6SiO₂.H₂O---------------->Al₂O₃.2SiO₂.H₂O+4SiO₂
Al₂O₃.2SiO₂+H₂O+H₂O-------->Al₂O₃.2SiO₂.2H₂O                  
                                       Kaolinit
 
Bu oluşum modeline göre altere olan ana kayacın taşınmadan yerinde kalması sonucu kaolinit yatakları oluşur. Ana kayaçların bozunma öncesi taşınıp, taşındıktan sonra depolanması veya bozunma sonucu taşınıp sedimanter yataklarda depolanması sonucu kaolinit bileşimli kil yatakları oluşur. Bu birliktelik literatürde kavram kargaşası yaratmakta olup, bunu verilen sınıflamalarda görmek mümkündür.
 
Kaolinde Kaliteyi Belirleyen Unsurlar
 
Ana kayaç olan tüfler veya granitler içinde kaolinleşmeyi sağlayan sular, ana kayaç parçacıkları ile birlikte silikat bünyesinde olan SiO₂, K⁺, Na⁺, Fe₂O₃, S, CaO, MgO kısmen orijinal bünyeden uzaklaştırılmakta ya da suların tesiri sonucu çeşitli bileşenlere dönüşmektedir.
 
SiO₂, silika, orijinal kayaç bünyesinde belirli kısmı Al₂O₃ ile birleşerek kaoliniti meydana getirmekte, fazlası ise dışarıya atılmaktadır.
 
Kaolinleşmeyi sağlayan suların dışarıya atılması sırasında silisin belirli bir kısmı cevherleşme yüzeyinde demirli-silisli şapka şeklinde kabuk halinde kalmaktadır. Dışarıya atılamayanlar ise cevherleşme içinde serbest silis taneleri şeklinde veya kaolinleşme içinde opal (silis) bantları şeklinde kalmaktadır. Kaliteyi belirleyen en önemli unsurlardan olan silislerin bünyeden yoğun olarak atılması halinde kaliteli kaolin cevheri meydana gelmektedir. İçinde serbest silis tanesi olarak kalan kaolinler ise, daha kolay ayrıştırılabildiğinden süzülebilir kaolin niteliği kazanmaktadır.
 
Fe₂O₃: Orijinal kayaç bünyesinde yer alan demirin kaolin içinde olmaması istenilen en önemli kriterden biridir. Ancak kimyasal işlem sırasında demirin belirli bir kısmı kaolinleşme sırasında uzaklaştırılamadan kalmaktadır.
 
Alkaliler ve Al₂O₃: K₂O + Na₂O, Kaolin oluşunda belirtilen feldspatların bozunması sonucu kaolinleşme olmaktadır. Feldspat K₂O.Al₂O₃.6SiO₂ (Potasyum), Na₂O.Al₂O₃.6SiO₂ (Albit) ne kadar fazla bozunursa, ortamdan o kadar fazla K₂O ve/veya Na₂O atılmaktadır. Bunların atılması (ortamdan uzaklaştırılması) ne kadar fazla olursa, kaolinleşmeyi belirleyen Al₂O₃ oranını o kadar artacaktır.
 
İdeal Kaolin Bileşimi: Al₂O₃.2SiO₂,2H₂O olup kaolinitte;
 
SiO₂ (Silika)                          % 46.54
Al₂O₃ (Alüminyum Oksit)          % 39.50
H₂O (Su)                               % 13.96
                                          % 100.00
 
Kaolin içindeki Al₂O₃ haricindeki diğer bileşenlerin yüksek olması demek, Al₂O₃ oranının idealden (% 39.50'den) az olması demektir. Bu da kalitesinin daha düşük olması demektir.
 
SO₃ (Kükürt) ve Alunit: Kaolinleşmeyi sağlayan kimyasal işlem sırasında ortamda elementel S varsa; H₂SO₄+ (Sülfürik Asit) oluşacaktır. Kaolinleşme işleminin olabilmesi için ortamdan uzaklaştırılabilecek madde, alkalilerden K2O olup, bunun çözünmesi sırasında bazen tamamı uzaklaştırılamamakta ve ortamda bir miktar K kalmaktadır. K, ortamda çözünür halde bulunan; Al₂O₃ 2(SO₄)₃ + H₂O ------->2 Al (OH)₃ + H₂SO₄ şeklinde çözümü Al⁺³ suda çözünen Si(OH)₄ ile birleşerek kaolinit oluşur. Ortamda K geldiği zaman K mevcut Al₂(SO₃)₃ ile birleşerek alunit KAl(SO₄)₂.12H₂O oluşacaktır. Bu nedenle kaolinin bileşiminde alunit varsa K₂O oranı ile SO₃ den dolayı ateş zayiatı yüksek çıkmaktadır.
 
FES₂ (Pirit) : Kaolinleşme işlemi sırasında Fe açığa çıkması ve ortamdaki S ile birleşmesi sonucu bazen demir sülfür bileşiği olan piritler saçılmış halde kaolinleşme içinde (daha ziyade taban ve yan kısımlarda) gözükmektedir.
 
Ortamda K atılımı olması halinde SO₄'ün belirli kısmı kalacağı için kaolinlerde alunit olması (maksimum % 0.5'e kadar SO₄) normal sayılmakta olup, SO₄'ün tamamının ortamdan atılmadığını göstermektedir.
 
Kil ve Kaolin Sınıflaması
 
Killer, kimyasal özelliklerine göre çeşitli sınıflamalara ayrılmıştır. Killer, silikat minerali olup, özelliklerine göre de çeşitli sınıflara ayrılırlar. Bu özelliklerin başında kristal yapıları gelmektedir. Kristal yapılarına göre killerin sınıflama tablosu aşağıdadır.
 
Killerin kristal yapılarına göre sınıflandırması
 
 

Tabaka	Grup	Cins
2 Tabakalı olanlar	Kaolinit Grubu a) Eş boyutlu olanlar b) Bir yönde uzamış olanlar	Kaolinit, Dikit Halloysit
3 Tabakalı olanlar	Smektit Grubu İllit Grubu Vermikülit Grubu	Montmorillonit Bediellit, İllit Vermikülit
4 Tabakalı olanlar	Klorit Grubu	Klorit
Zincir yapısı olanlar	Sepiyolit Grubu	Sepiyolit Atapulgit Paligorskit

 
 
Kil sınıflama tablosundan anlaşılacağı gibi kaolinit, bir kil minerali olup, 2 tabakalı ve eş boyutlu özelliğinden dolayı diğer kil minerallerinden ayrılmaktadır. Bu ayrılma kristal yapısı dikkate alınarak yapılan bir mineralojik sınıflamadır. Fiziksel özellikleri ve bulunduğu ortam şartı nedeniyle kaolinleşme, orijinal ana kayacın alterasyon (bozunma) işleminin yerinde gerçekleşmesiyle oluşan cevherleşmedir. Yani bir kaolin yatağını bir kil yatağından ayıran en önemli fiziksel faktör, cevherleşme ile orijinal kayacın aynı yerde olmasıdır. Kil yatakları ise taşınarak depolanmış yataklardır. İster kaolin yatağında ister kil yatağında ana mineral kaolinit olması halinde, kaolin olarak sınıflandırılabilir. Kil yatağında orijinal birincil mineralin başka mineral olması halinde kaolinden ayrılarak halloysit, illitik kil, montmorillonitik kil v.s gibi isimlerle orijinal kaynaktan itibaren ayrılmaktadır.
 
Depolanma farkından dolayı, kaolinleşme ile orijinal mineralleri kaolinitten oluşan kil yatağı arasında kaolinit minerallerinde de bazı küçük farklılıklar olmaktadır. Bunlar;
 
-kaolinlerdeki mineraller primer olduğu için içindeki yabancı maddelerin kil yatağından daha az olması nedeniyle görünüşleri daha beyaz ve pişme renkleri daha beyazdır.
 
-primer kaolin yatağı içindeki kaolinit kristalleri kil yatağına göre daha büyük olup, bu farktan dolayı kaolinitik killer daha plastik ve kuru, mukavemetleri daha yüksektir.
 
-kaolin cevherleşmesi içindeki kristaller özşekillidir. Killerde ise köşelerden kırılmalar olmuş ve boyları daha küçülmüştür (H.Hüseyin Tanışan).
 
Seramik teknolojisinde yukarıda bahsedilen safsızlıkları oluşturan Fe₂O₃ (demir), SO₃ (kükürt) gibi safsızlıklar kaolinlerin en önemli özelliği olup, bunların renk vermesi (Fe₂O₃), SO₃ (kükürt), seramikte fırın sıcaklıklarında başka kimyasal reaksiyonlara girerek seramiğin bünyesini bozması özelliklerinden dolayı istenmemektedir.
 
Kaolinit minerali, seramik yapımında ısıtıldığında 200 ^oC'nin altında higroskopik suyunu bırakır. 500-600 ^oC'de kimyasal formüldeki bağıl suyunu bırakarak metakaolinite dönüşür.
 
Al₂O₃.2H₂O.2SiO₂------>  Al₂O₃.2SiO₂+2H₂O+Enerji-------->Metakaolinit
 
1000 ^oC'de metakaolinit mullit ve silise (kristobalit) dönüşür.
 
3(Al₂O₃.2SiO₂ 2H₂O) -------------- 3Al₂O₃.2SiO₂     +      4SiO₂        +       6H2O
                                                                                                                                  
                                                      Mullit                    Kristobalit
 
Seramik yapılmasında 1000 ^oC'de oluşan mullit kristali, kaolinitin tabaka yapısından iğnemsi forma dönüşmesi halidir. Bu hali çok sert, kimyasal tesirlere dayanıklı, mekanik mukavemeti fazla ve elektriği iletmeyen halidir. Mullit oluşumundan açığa çıkan SiO₂ 'nin bir kısmı birleşerek başka minerallere (wollastonit) dönüşür. Bir kısmı da orijinal bünyede silis olarak kalmaktadır.
 
Tüketim
Tüketim Alanları
Dünya kaolin tüketiminde parasal ve tonaj değerleri bakımından, birinci sırayı kağıt sanayii almaktadır. Avrupa pazarında kağıt, dolgu maddesi olarak toplam tüketimin % 40'ı, Amerika pazarında ise bu amaçla toplam tüketimin % 80'i kullanılmaktadır.
 
Özellikle kağıt dolguda Avrupa kaolinle birlikte kalsit te kullanmaktadır. Kuşe-kaplama kağıtta da benzer durum söz konusu olup, özellikle kuşe kağıtta kaolinin kalite bakımından avantaj ve üstünlüğü vardır.
 
Dünya kağıt tüketiminde, kaolin ve kalsite ikame olarak, TiO₂, talk vb. de  kullanılmaktadır. Bunların toplam tüketimleri, belirli yıllarda kaolin tüketimini azaltmakla beraber, bu oran çok büyük boyutlarda olmamaktadır. Ancak dünya kalsit tüketimi, kaolin tüketimini etkileyen en önemli unsurdur.
 
Seramikte kaolin tüketimi, en çok sıhhı tesisat, porselen ve izalatör sanayiinde olmaktadır. Fayansta tüketim maksimum % 20 dolayındadır.
 
Son yıllarda seramik sektörü dışında, kaolinin en büyük tüketimi çimento sanayiinde olup, kaolin tüketim oranı tüvenan üretimin % 30'u mertebesine ulaşmaktadır.
 
Seramik sektörü dışında kaolinin en büyük tüketimi, boya, lastik ve plastik sanayiinde dolgu maddesi olarak kullanılmasıdır.
 
Tesis türü kaolinler, cam elyafı, kimya sanayi, ilaç sanayi gibi sektörlerde kullanılmaktadır. Ancak kullanım oranlarının düşüklüğüne rağmen mali portresi yüksek tüketimlerdir. Ayrıca fiberglass (cam elyafı) üretiminin giderek arttığı gözlenmiştir. Bu oran ABD kaolin üretiminin % 5'ine ulaşmaktadır (450 000 ton/yıl).
 
Üretim
 
Üretim Yöntemi ve Teknoloji
 
İngiltere Cornwall yatakları, hidrolik yöntem olan tazyikli su ile üretilmekte, koparılan parçalar doğrudan süzme tesislerine taşınmaktadır.
 
Diğer büyük yataklarda, genellikle açık işletme yolu ile üretim yapılmaktadır. Kağıt ve seramik kalitesindeki kaolinler, süzme tesislerinden geçirildikten sonra boyutlarına göre ayrılmaktadır. Bunlar genelde sulu değirmenlerde öğütme ve silis ayırma işlemi sağlandıktan sonra, çöktürme tankları ve hidrosilikonlardan geçirilmektedir. Manyetik seperatör ve havalı püskürtücü ile ağartma işlemleri daha ziyade kağıt sanayi için yapılmaktadır. Kurutma işlemi sonrası rutubeti azaltır.
 
Ürün Standartı
 
Çeşitli sanayi kollarındaki kullanıma bağlı olarak ürün standartları değişkenlik göstermektedir. Bu değişiklikler, kimyasal bileşim, tane boyu dağılımı ve çeşitli reolojik özellikleri itibariyle olmaktadır. Tablo 6'da belli başlı sektörlere göre aranan ortalama ürün standartları sunulmuştur.
 
Çeşitli sektörlere göre kaolinlerde istenen ürün standartları
 

	Kağıt kaolini			Çimento
	Dolgu Kaplama		Porselen	1	2	Seramik
SiO2	48	47	46 - 48
Al2O3	min 35	min 35	min % 30	min % 30	% 28	15 - 30
Fe2O3	max 0.4	max 0.4	max 0.5	max 0.4	max 0.4	max 0.5-1.00
TiO2	max 0.05	max 0.05	max 0.1
CaO	0.2	0.1	0.2
MgO	0.2	0.1	0.5
K2O	1.5	0.5	1 - 1.5
Na2O	0.2	0.2	0.1 - 0.3
SO3	max % 1	max % 1	Eser	max % 1	max % 1	max % 0.2
A.Z.	% 12 - 13	% 12 - 13	% 11 - 13
-2 mikron	% 60	% 80		-5 cm	-5 cm
+10 mikron	max % 10	max % 2		-10 cm	-10 cm
+50 mikron	max % 0.1	max % 0.05
Beyazlık	min % 80	min % 85
Aşındırma	30	50
Viskozite	68 - 70	68 - 70

 
Dünya üretiminin % 35'ini elinde tutan, yıllık kaolin üretimi 8 m/ton'dan fazla olan ABD en büyük kaolin potansiyeline sahiptir.
Dünya Üretim Miktarları
 
Dünyada yıllık ortalama 20 milyon ton (1989: 24 milyon ton) kaolin üretilmektedir. Bu üretimin % 34'ü ABD, % 16'sı İngiltere, % 14'ü Birleşik Devletler Topluluğu, % 5'i Kolombiya, % 4'ü Hindistan tarafından karşılanmaktadır.
 
ABD               - 9 milyon ton % 34
İNGİLTERE    - 4 milyon ton % 16
 
 
Türkiye kaolin ihracatı ham kaolin olup, diğer ülkelerden yapılan ihracatlar ise tesis türü işlenmiş kaolindir.
TÜRKİYE'DE DURUM
Ürünün Türkiye'de Bulunuş Şekilleri
Tanım ve sınıflandırma bölümünde belirtildiği gibi kaolinit bir kil mineralidir. Ancak dünya ve Türkiye'de, kaolin oluşum itibariyle kilden ayrı olup Türkiye'deki kaolin yatakları ve kaolin işletmeleri de killerden ayrılmıştır. Türkiye'deki kaolin yataklarının hemen hepsi hidrotermal kökenli yataklardır. Balıkesir-Sındırgı, volkano sedimanter bir yatak olup, daha sonra hidrotermal alterasyona uğramıştır. Türkiye kaolin ocakları ve rezervleri bilgilerinde, kil ve kaolinler ayrı ayrı değerlendirilmiş olup, rezervler bölümünde verilen kaolin rezervlerinin hepsi bu bölümde bahsedilen yataklanmalar olarak değerlendirilmelidir.
 
Rezervler
 
Türkiye'de arama yapan en büyük kuruluş olan M.T.A Genel Müdürlüğünün, yapmış olduğu çalışmalara göre Türkiye kaolin rezervi 100 milyon tonun üzerindedir. Bu da küçümsenmeyecek bir rakamdır. Bu çalışmalar ayrıntılı çalışmalardır. Tabloda rezervler olarak, bölgelerin genel potansiyelini gösteren rezerv ile işletilebilir rezervler miktarı 36 milyon ton civarında olup, bu rakamlar da Türkiye için yeterli miktardır. Rezerv içerisinde en büyük bölge, BalıkesirSındırgı-Düvertepe bölgesi olup, bu bölge içerisinde en büyük rezervlere Söğüt Madencilik A.Ş. sahiptir. Rezerv tablosunda ayrıca kullanım alanları ve tahmini kaliteleri de belirtilmiştir.
 
Türkiye kaolin yatakları, genellikle hidrotermal kökenli kaolin yataklarıdır. Yani ABD'deki Georgia kaolin yatağı gibi bir yatak Türkiye'de mevcut değildir.
 
DPT ve MTA Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalara göre, Türkiye kaolin rezervi 100 milyon ton civarında belirtilmektedir. Ancak işletmeye elverişli rakamlar bu kadar değildir. Söz konusu araştırmalar, bölgesel çalışma yaparak toplam potansiyelleri ortaya koymuştur. Gerek işletici kuruluşların yapmış olduğu çalışmalar, gerekse tarafımızca yapılan değerlendirmeler tablo-14'de mukayeseli olarak verilmektedir.
 
Tabloda görüleceği gibi 100 milyon tonluk rezerv, MTA'nın bugüne kadar yapmış olduğu çalışmaların sonucuna göre verilen rezervdir. Tablo yanında işletilebilir-görünür olarak verilen rezerv ise tarafımızca bugüne kadar yapılan çalışmalar sonucu işletilebilir olarak verilen rezervlerdir. Bu rezerv ise 35 milyon ton civarındadır.
 
Türkiye kaolin yatakları, tenör, kullanım alanları ve rezervleri
 

Bulunduğu Yerler	%   Al2O3	Kullanım Alanı	Rezerv (Gör+Muh) (Ton)	İşletilebilir R. Görünür (Ton)
Balıkesir-Sındırgı	13-33	İnce seramik,karo, refrakter,kağıt	70,000,000	25,000,000
Balıkesir-Ayvalık	15-32	Seramik ve karo fayans	1,000,000	500,000
Balıkesir-İvrindi	20-31	İnce ser. ve karo fay.	970,000	500,000
Balıkesir-Gönen	23-28	Seramik	150,000	50,000
Çanakkale-Çan	17-35	Seramik ve refrakter	5,000,000	2,000,000
Bursa-Kemalpaşa	20-24	Kağıt	1,000,000	1,000,000
İstanbul-Arnavutköy	15-35	Refrakter	800,000	-
			78,920,000	29,050,000
Eskişehir-Mihalıççık	20-33	Seramik ve karo fayans	3,330,380	1,000,000
Bilecik-Söğüt	15-23	Seramik	1,000,000	500,000
Kütahya-Gevrekseydi	20-24	Kağıt	724,924	200,000
Kütahya-Altıntaş	20-31	Ser.,karo,fayans,kağıt	1,206,000	500,000
Kütahya-Emet	20-30	Seramik,karo,fayans	1,070,286	100,000
Kütahya-Simav	20-24	Seramik,karo,fayans	370,000	50,000
Uşak-Karaçayır	11-21	Seramik,karo,fayans	800,000	500,000
			8,501,590	2,850,000
Kayseri-Felahiye	23-34	Seramik ve refrakter	450,000	20,000
Konya-Sağlık	15-30	Karo fayans ve seramik	607,000	100,000
Nevşehir-Avanos	18-33	Ser.,elekro pors.,karo	1,277,000	100,000
Niğde-Aksaray	15-32	Karo, fayans ve kağıt	1,500,000	1,000,000
			3,834,000	1,220,000
Trabzon-Araklı,Arsin	14-23	Karo, fayans	200,000	50,000
Rize-Ardeşen,Fındıklı	14-23	Karo, fayans	275,000	50,000
Giresun-Bulancak	12-24	Karo, fayans	7,785,000	2,000,000
Ordu-Ulubey	17-23	Kağıt	730,000	100,000
Diğerleri				700,000
			8,990,000	2,900,000
GENEL TOPLAM			100,245,590	36,020,000

 
Tüketim
 
Tüketim Alanları
 
Türkiye'de üretilen kaolinlerin % 80'i çimento sektöründe, % 20'si seramik, cam, kağıt ve diğer sektörlerde tüketilmektedir. Bu da Türkiye'de üretilen kaolinlerin ham olarak tüketildiğini göstermektedir. Giriş bölümlerinde bahsedildiği üzere, Avrupa ve Amerika'da üretilen kaolinlerin % 80'i kağıt sektöründe tüketilmektedir. Avrupa ve Amerika'da kağıt ve kaolin endüstrisi çok gelişmiş olup, ham olarak üretilen kaolinlerin % 75'i kağıt ve ince seramiğe hitap edilmek üzere tesislerde kullanılmaktadır.
 
Türkiye kaolinlerinin tüketim alanları tablosu
 

Çimento Sektörü	% 60
Seramik ve Cam Sektörü	% 30
Dolgu-Lastik-Boya v.s.	% 10

 
Gelişmiş ülkelerde üretilen kaolinlerin % 75'i kağıt sektöründe tüketildiği gözönünde bulundurulursa, Türkiye kağıt sanayiinin tam gelişmediği ve Türkiye'de kağıt sanayiine hitap edebilen (özellikle kaplama) kaolinlerin üretilemediği ortaya çıkmaktadır. Türkiye'deki mevcut tesislerden ancak kağıt dolgu kaolinleri elde edilebilmekte olup, kaplama kaolinleri ithal edilmektedir.
 
Kaolin cevherleşmesi içinde % miktarlarına göre olan safsızlıklar, SiO2, Al2O3, Fe2O3, TiO2, CaO, MgO, K2O, Na2O ve A.Z. (Ateş zaiyatı) olup, bileşim analizinde bu oranların toplamı % 10'dur. İçindeki bu bileşenlerin çokluğu veya azlığı, bu minerallerin şekli, bulunuş biçimi (bağımlı-serbest) gibi özellikleri sınıflamasında rol oynamaktadır.
 
Dünyada bazı kil yataklarının ana mineralinin kaolinit olması nedeni ile, literatürdeki bilgiler kil ve kaolin olarak da beraber verilmekte olup, dünya bilgileri ile mukayesesinde çelişkili rakamlar çıkmaktadır. Bu nedenle mevcut sıhhatli bilgi ayırımı yapıldıktan sonra, mukayese yapmak daha doğru olacaktır.
 
Kaolinin fiziksel özelliklerine göre kullanım yerlerinin değişmesi nedeni ile;
- Seramik kaolini
- Porselen kaolini
- Fayans kaolini
- Çimento kaolini
- Kağıt Dolgu kaolini
- Kağıt Kaplama kaolini
- Demirli kaolin
- Silisli kaolin
- Plastik kaolin
- Refrakter kaolin
- Alunitli kaolin
 
gibi sınıflamalara ayırmak mümkündür.
 
Bu ayırımın yapılmasında en önemli özellik kimyasal ve özellikle fiziksel özelliğine göre kullanım yerinin belirlenmesidir.
 
Bu özelliklerinin belirlenmesi için çeşitli test ve teknolojik çalışmaların yapılıp, kullanım özelliğinin en uygun şeklinin belirlenmesi gerekmektedir.
 
Örneğin, kağıt kaolini dolgu veya kaplama kağıt özelliği için süzülebilirlik deneyleri sonrası beyazlığı, tane inceliği, içindeki ayrılabilir serbest silislerin % miktarı, kağıttaki aşındırma özellikleri, sıvı (yağ) emme özelliği gibi kriterlere bakılarak karar verilmektedir.
 
Tüketim Miktar ve Değerleri
 
Tüketim alanları bölümünde bahsedildiği gibi, Türkiye'de tüketilen kaolinlerin % 60'ı çimento sektöründe tüketilmektedir. Seramik ve cam sektörü olarak söz konusu kaolin raporunun hazırlanmasında, çimento ve kağıt sektöründe de önemli oranda kaolin tüketildiği için tüketim miktar ve değerleri (ton) bölümünde bu sektörlerin kullandığı kaolin miktarlarının yazılması da doğru olacaktır. Ancak söz konusu sektörlerin tüketim miktarları tahmini olarak yazılmıştır.
Üretim
 
Üretim Yönetimi ve Teknoloji
 
Türkiye'de bulunan kaolin ocaklarında açık işletme ile üretim yapılmaktadır. Geçmiş plan döneminde işçilikle yapılan üretimler, talebin artması sonucu iş makinaları ile yapılmaktadır. Sert kaolin ocaklarında patlayıcı kullanılmaktadır. Sektörün ihtiyacına göre özellikle Fe2O3 elle seçilmektedir. Ocaklarda 5-10 cm kırıcılar bulunmakta olup, yurtiçi ve ihracat 5-10 cm boyutlarında yapılmaktadır.
 
Seramik sektörünün ihtiyacı olan masse kaolinleri, tüvenan veya 5-10 cm boyutlarında tüketilmektedir. Seramik fabrikalarının bazılarında, kaolin yıkama-süzme tesisi bulunmakta olup, bu tesislerden elde edilen süzülmüş kaolinler ancak kendi ihtiyaçlarını karşılamaktadır.
 
Türkiye seramik ve kağıt sanayiinin istediği türde piyasaya kaolin sürebilen; Hisarsan ve Kadoksan firmaları, piyasanın istediği türde kaolinleri tesislerinde tam hazırlayamamakta veya tüvenan olarak istenilen kaolinleri bulamadığından dolayı kağıt ve seramik sektöründe ikhalat yapılmaktadır. Frit ve sır imalatında uygun kaolinler ile kağıt sanayiinin özellikle kuşe kağıtta kullandığı kaolinler, mevcut teknoloji ile elde edilemediği için ithalat yapılmaktadır. Türkiye'de mevcut tesislerde elde edilen süzülmüş kaolinler kağıt sanayiinde kullanılan dolgu maddesi vasıfında Türkiye'deki bu tesislerden elde edilen kaolinler dolguda kullanılmaktadır. Türkiye'de bu tür tesisler konusunda büyük bir boşluk olup, kağıt ve seramik sektöründe yıkanmış kaolin ihtiyacına yönelik yeni tesislerin kurulması beklenmektedir.
 
Ürün Standardı
 
Türkiye'de tüketilen sektörler açısından kullanılan kaolinlerin kimyasal, fiziksel özelliklerine göre, ürün standartları tablo halinde hazırlanmış olup, dünyadaki ürün standartları ve tüketilen kaolinler arasında ürün standartları bakımından büyük bir fark yoktur. Fabrikalar üretim reçetelerine göre değişik Al2O3, Fe2O3, SO3, TiO2 li hammadde kullanırlar. Bu kriterlere ve reçetelere göre, kullanım oranları da farklıdır. Ancak fabrikaların kullanıldığı diğer hammaddelerin fiziksel özellikleri kimyasal özelliklerinden daha büyük bir önem kazanmaktadır.
 
Kağıt, porselen, sıhhi tesisat gibi kullanım yerlerinde beyazlık, serbest silis, aşındırma gibi fiziksel özellikler daha da büyük önemi olduğu için tüketici kuruluşlar aldıkları kaolinlerin kimyasal analiz standartlarından çok, bu tür fiziksel özelliklerine bakmaktadır. Sektörlere göre ürün standartlarını gösterebilen bir tablo hazırlanmış olup, tüm tüketici kuruluşların ortalamaları bu standartlar içerisinde kalmaktadır.
 
Türkiye kaolin ürün standartları
 

					Kağıt		Çimento
	Fayans	Elektro Porselen	Porselen	Frit kaolini	Dolgu	Kaplama	1	2
SiO2 (%)	55-80	55-60	58-65	58-78	44-46	50-60	78-80	57-60
Al2O3	13-25	28-30	24-32	15-28	30-35	30-35	13-18	26-28
Fe2O3	max 1.0	max 0.6	max 0.6	max 0.3	max 0.4	max 0.4	max 0.4	max 0.4
TiO2	max 0.5	max 0.5	max 0.5	-	max 0.4	max 0.4	max 0.5	max 0.5
CaO	max 1.0	-	-	-	-	-	max 1	max 1
MgO	max 1.0	-	-	-	-	-	max 1	max 1
Na2O	max 1.0	max 0.10	max 0.2	-	-	max 1.0	max 1	max 1
K2O	max 1.0	max 0.10	max 0.2	-	max 2.00	max 1.0	max 1	max 1
SO3	max 0.5	max 0.30	max 0.1	max 0.2	1-5.0	1-5.0	max 1	max 1
A.Z.	5-10	7-9	8-12	5-12	10-14	10-14	5-7	9-11
Beyazlık	-	min % 85	min % 89	-	min % 80	min % 85	-	-
Tane Boyu 2 mikrondan 5 mikrondan	- -	- -	- -	- -	% 30-35 % 35-45	min % 80 10 mikron % 0.3	- -	- -
Serbest silis	-	-	-	-	max % 8	max %0.4	A.Z.	A.Z.
Cr2O3	-	-	-	-	-	-	max 90 ppm	max 80 ppm
Aşındırma	-	-	-	-	max 30 mg	max 5 mg	-	-
Cins	ham kaolin	ham ve tesis	ham ve tesis	ham ve tesis	tesis	tesis	ham	ham

 
 
 
 
İthalat ve İhracat
 
İthalat: Seramiksektörünün sır ve frit nitelikli kaolin ithalatı mevcuttur. Bu da yukarıdaki bölümlerde bahsedilen seramik kalitesinde sırlık kaolin elde edilmemesinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca kaolin ithalatında en büyük sırayı kağıt sanayii oluşturmaktadır. Kuşe kağıt kalitesinde, süzülmüş, beyazlığı yüksek ve -2 mikron boyutunda kaolin Türkiye'de kaliteli olarak tesislerde üretilmemektedir. Bu konuda en büyük iki tesisi olan Hisarsan ve Kadoksan firmalarının ürettiği kaolinler ancak, kağıt dolgu özelliğindedir. Son yıllarda Kale Madencilik'in Çan'da kurduğu kaolin yıkama tesisleri sayesinde ithalatı azalttığı bilinmektedir. Bu tip tesislerin kurulması ve bu tesislerde kullanılacak kaolinlerin özelliklerinin çok iyi belirlenmesi sonucu, bu problemin azaltılması Türkiye kaolin ithalatı için çok önemlidir. Türkiye'de seramik sektöründe faaliyet gösteren seramik şirketleri ile emaye sanayiindeki şirketlerin ve en önemlisi de kağıt sanayiinin kaolin ihtiyacını karşılayan ithalat miktarları hakkında sağlıklı bilgiler elde edilememiştir.
 
 
Türkiye kaolin İthalatı:
 
Uşak Seramik - İthalat yapılmadığı bildirilmiştir.
Yarımca Porselen - İthalat yapılmadığı bildirilmiştir.
Hitit Seramik - 300 ton (tahmini)
Kütahya Porselen - 3 000 ton (tahmini)
Güral Porselen - 1 000 ton (tahmini)
Ege Seramik - 1 000 ton (tahmini)
Söğüt Seramik - 500 ton
Serel Şirketleri - 1 000 ton (tahmini)
Toprak Seramik - 2 500 ton (tahmini)
Eczacıbaşı - 2 500 ton (tahmini)
Bozüyük Seramik - 300 ton (tahmini)
Çanakkale Seramik - 2 000 ton (tahmini-1993 yılı öncesi)
Kütahya Seramik - 500 ton (tahmini)
Kâğıt Sanayi - 7 500 ton (tahmini)
Toplam22 100 ton (tahmini)
 
İhracat: Dünyakaolin ihracatında, birinci sırayı işlenmiş kağıt kaolini oluştururken, Türkiye kaolin ihracatında birinci sırayı ham kaolin oluşturmaktadır. İhraç edilen kaolinlerin % 95'i çimento sektörüne hitap etmektedir. % 5'i de seramik ve diğer sektörlerde kullanılmaktadır. Türkiye'den ihraç edilen kaolinler, kırılmış, ham kaolin olduğu için katma değeri düşüktür. İthalatta işlenmiş kaolin alındığı için katma değeri çok yüksektir. Bu da Türkiye'de mevcut kaolin süzme tesislerinde piyasanın istediğinin (özellikle kağıt sanayi) elde edilmemesinden kaynaklanmaktadır.  % 85 beyazlığın üstüne çıkılamaması, serbest silis oranının istenilen seviyelere indirilememesi sonucunda, aşındırma yüksek  ve -2 mikrona inen parça boyu % 80'den azdır. Türkiye kaolin ihracatında, son yıllarda belirli bir artış gözlenmiştir. DİE kayıtlarında 1991 yılında, 50 000 ton ihracat yapıldığı belirtilmektedir. İhracat yapılan ülkelerin başında İspanya, Tunus, Yunanistan, İtalya ve Ürdün gelmektedir.
Türkiye kaolin ihracatında son yıllarda belirli bir artış gözlenmekte olup, bu artışın ileriki yıllarda, özellikle çimento sektörüne hitaben daha da artacağı beklenmektedir.
Kaynak:ekutup.dpt.gov.tr/madencil/


Marbleport : Türkiye'nin Doğal Yapı Taşları Maden ve Mermer Portalı
Maden kanunu, doğal kaynaklar, yönetmelikler, duyurular, bakanlık, meclis, , mermer firmaları, kobi, kosgeb, teknoloji, bilişim, ekonomi, maden haberleri, faydalı linkler, maden ruhsatı alımı, üretim, eleman alımı,mesleki eğitim, ekonomi, ithalat ihracat, ihale, liman, gümrük, iş ilanları ve daha fazlası

II.ENDÜSTRİYEL HAMMADDELER