Barit:Barit endüstrisi, 19. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri’nde başlamış olup, 1845 yılında boya sanayiinde kullanılmak üzere ilk barit üretimi yapılmıştır. 1908 yılında sondaj çamurunda kullanılmasıyla üretim ve tüketimde önemli artışlar başlamıştır.
Ülkemizde barit madenciliği 1964 yılından sonra gelişme göstermiştir.
Baritin kimyasal formülü BaSO4, özgül ağırlığı 4.5 gr/cm3, sertlik 2.5-3.5, kristal yapısı ortorombiktir. Renksiz, beyaz, bazen sarı ve gri olabilir.
Baritin kullanım alanları, sondajlık, dolguluk ve kimyasal olarak üç gurupta toplanmaktadır. Bunlarında dünya pazarında tüketimi sırayla, %90 sondaj, %7 kimya ve %3 dolgu sektörüdür.
Sondaj sektöründe, sondaj çamuru katkı maddesi olarak TS 919, uluslararası API 13A standardına uygun üretilmek zorundadır.
Türkiye in sondaj bariti dışında rafine ürün üretmesi gerekmektedir. Bu ürünlerde, bazı özel boyalar için, litofor, baryumun karbonat, nitrat gibi türevleridir. Ancak bunların kullanımları için uluslararası kabul görmüş standart yoktur. Alıcıların taleplerine göre nitelikler belirlenir. Türk standartları ise sondaj çamuru TS919, cam sanayii TS 5632, lastik sanayii TS 5633 ve boya sanayii için TS 5634 dür.
TÃœRKÄ°YEÂ’DE DURUM
Baritin Türkiyede Bulunuş Şekilleri ve Rezervler
MTA raporlarından derlenen, Türkiyedeki barit zuhurları ile ilgili bilgiler il bazında aşağıda verilmiştir.
- ANTALYA Ä°LÄ° BARÄ°T ZUHURLARI
Antalya iline bağlı, Alanya-Gazipaşa ilçeleri çevresinde bulunan barit zuhurları deniz kıyısından 300 m içeride bir şerit şeklinde uzanmaktadır.
i) Gümüşgöze (Sirge) Zuhuru: Az metamorfik şist ve dolomitik kireçtaşlarının içinde ince damarcıklar ve küçük mercekler şeklinde şistozite ve tabaka konumlarına zıt konumda yerleşmiştir. Muhtemel rezerv: 2640 ton
ii) Kubuşlar zuhuru: Tamamen dolomit içerisinden geçen faya bağlı olarak gözlenmektedir. Barit tamamen cepler şeklindedir. Muhtemel rezerv: 420 ton
iii) Kızılcahisar zuhuru: Dört ayrı mostradan ibaret olup 200 m uzanım gösterir. Cevherleşme dolomit ve şist kontağını oluşturan fay üzerindedir ve breşik olarak gözlenir. Rezerv: 100.000 ton
iv) Havuçcu zuhuru (Havutönü): Cevherleşme şistler içerisinde bulunan dolomit merceklerinde ve şist dolomit kontağında görülür. Barit haricinde malakit, azurit ve demiroksitler gözlenmektedir.Rezerv: 95.040 ton
v) Aliefendi zuhuru: Cevherleşme dolomitlerin eklem ve tabaka yüzeylerinde filonlar şeklinde gözlenir. Aynı yörede yumrular şeklinde şistler içinde de baritler gözlenmektedir.Muhtemel rezerv: 6.615 ton.
vi) Aydap 1 zuhuru: Baritler tamamen kireçtaşları içinde, birbilerine paralel ve kireçtaşlarını keser üç damar halinde bulunmaktadır. Kontakt ilişkileri düzensizdir. Barit+kuvars+kalsit şeklinde 10-30 m arasında kalınlık sunar.Muhtemel Rezerv:105.600 ton
vii) Aydap 2 (Çanakçı) zuhuru: Tamamen kalkşistler içerisinde, eklem yüzeylerini ve şistozite yüzeylerini doldurur şekilde yüzeylenmektedir.Rezerv: 396.000 ton
viii) Aydap 3 (Halil Limanı) zuhuru : Dört ayrı mostrada dolomit ve kireçtaşlarına bağlı olarakgözlenmektedir. Mostra 50 m2lik bir alan kaplamaktadır. Rezerv: 2156 ton
ix) Aydap 4 (Burhan Mah.) zuhuru: Kireçtaşları içinde filon tipi yataklanmalar şeklinde iki ayrı mostrada gözlenir.Rezerv: 19.541 ton
x) Aydap 5-6 ( Kemal Kemaloğlu) zuhuru): Cevherleşme çoğunlukla kireçtaşları ve şistleri her yönde kesen filonlar şeklinde gelişmiştir.Rezerv: 176.000 ton
xi) Eğrikaya Zuhuru: Çoğunlukla fay zonlarında filon tipi yataklar ve bunlar arasında küçüklü büyüklü yumru tipi barit cevherleşmesi tamamen dolomitler içerisinde gözlenmektedir.Görünür + muhtemel rezerv: 1.643.600 ton
xii) Karalar zuhuru: Barit cevherleşmesi bölgede değişik birkaç mostrada gözlenmektedir.Cevherleşme şistlere-dolomit ve kireçtaşlarına bağlı olarak ve fay zonlarında gözlenmektedir.Bölgedeki zuhurların toplam görünür rezervi : 3.343.365 tondur.
xii) Cömlek Ucan zuhuru: Şistler içinde bulunan dolomitlere bağlı olarak gözlenmektedirler.Rezerv: 36.000 ton.
xiii) Küçükdere Zuhuru: Cevherleşme dolomit ve şistler içinde fay ve kontak yüzeylerinde gözlenmektedir. Rezerv: 56.000 ton
- GÄ°RESUN Ä°LÄ° BARÄ°T ZUHURLARI
i) Köprübaşı zuhuru: Saha andezit tüf ve breşleri, dasit, riyodasit tüf ve breşleri, killi kumtaşları, çörtler, ince katmanlı marnlı kireçtaşları, kuvars diyorit, ojit andezit ve Senozoyik yaşlı tortullarla kaplıdır. Barit polimetamorfik bir oluşumdur. Filonlar NE doğrultusunda uzanır, barit gang minetrali olarak bulunmaktadır. Filonlarda baritle beraber pirit, kalkopirit, bornit, galen ve sfalerit bulunur. Filonların % 40ı barittir.
Ayrıca 457 gr/t Ag ve 2.4 gr/t Au değerleri bulunmuştur.
ii) Dereli zuhuru: Arazi andezit, bazalt, dasit ve marnlı kalkerlerle kaplıdır. Barit gang minerali olarak bulunup hidrotermal kökenlidir. Sahada 250.000 t muhtemel, 2.000.000 t mümkün rezerv belirlenmiştir.
- MUÅž Ä°LÄ° BARÄ°T ZUHURLARI
i) Bilir Köyü zuhuru: Arazi metamorfik şistler, gri mika şistler, koyu yeşil klorit albit şistler,mermerler ve kumlu killerle kaplıdır. Barit hidrotermaldir.Görünür rezerv:570.000 t Muhtemel rezerv:1.530.000 t
ii) Kasor zuhuru: Arazi koyu yeşil ve gri renkli klorit-albit şistler, hematitli kuvarsitlerle kaplıdır. Barit hidrotermaldir ve yataklanma filonlar şeklindedir. Görünür rezerv:48.000 t Muhtemel ve mümkün rezerv:250.000 t
iii) Kızılkilise zuhuru: Arazi hematit çimentolu kuvarsit breşi, serisitli spolen, gri mermerlerle kaplıdır. Barit hidrotermaldir.Görünür rezerv:137.000 t Muhtemel ve mümkün rezerv:700.000 t
- ÇANAKKALE İLİ BARİT ZUHURLARI
Lapseki ve Eşelek zuhurlarından oluşur. Toplam barit rezervi 6.000 t olarak belirlenmiştir.Ekonomik değildir.
- KOCAELÄ° Ä°LÄ° BARÄ°T ZUHURLARI
i) Gebze-Mudarlı zuhuru: Arazi arkoz, şeyl, silttaşı ve kireçtaşlarından oluşmaktadır. Barit yataklanması damarlar şeklindedir, ortama barit içeriği % 90.80 ile %97.10 arasında değişmektedir, 50.000 t görünür rezerv, 100.000 t jeolojik rezerv belirlenmiştir.
ii) Derince-Kavaklıtarla zuhuru: Barit cevherleşmesi andezitler içinde damarlar şeklinde kuvarslarla birlikte görülmektedir. 50.000 t görünür ve 250.000 t muhtemel rezerv belirlenmiştir.
- KONYA-KARAMAN Ä°LLERÄ° BARÄ°T ZUHURLARI
i) Karaman Alanözü Köyü zuhuru: Cevherleşme yeşil tüfitleri kırık ve çatlaklarında hidrotermal şartlarda oluşmuştur.Görünür rezerv: 3.910 t
ii) Karaman-Habiller zuhuru:Yeşil tüfitler içerisinde kafa ve mercekler şeklinde cevherleşmeler mevcuttur.Toplam Rezerv:5.987 t
iii) Konya-Doğanhisar-Fırınlı Köyü zuhuru: Arazi kalkşistler, şistler, kuvarsitler ve kireçtaşlarından oluşmaktadır. Cevherleşme kalkşistler içinde uyumlu olarak damar şeklinde yataklanmıştır. Muhtemel rezerv: 33.151 t
iv) Konya-Beyşehir-Höyük Nahiyesi zuhuru: Cevherleşme kalkşistlerle beraber bulunmaktadır.Görünür rezerv 91.295 t, jeolojik rezerv 229.050 t dur.
v) Konya-Beyşehir-Hüyük-İlimen Köyü zuhurları: Barit zuhurları NW-SE uzanımı gösterenkalkşistler içinde yataklanmıştır.Jeolojik Rezerv: 12.750.000 t
-GÜMÜŞHANE-BAYBURT İLLERİ BARİT ZUHURLARI
Barit cevherleşmeleri damar ve dolgu tipindedir. Liyas volkanizmasının son safhasında oluşan hidrotermal çözeltilerin bünyesinde taşıdığı BaSO4 eriyikleriyle yan kayaçlardaki bariti remobilize ederek zenginleşmişlerdir. Barit Paleozoik yaşlı granit ile Liyas yaşlı andezitik lav ve piroklastiklerin çatlaklarına yerleşmiştir.
REZERV DAÄžILIMI ( + % 40)
I) Torul-Alanyayla: 540 t
II) Hasköy: 954 t
III) Karamustafa: 70.442 t
IV) Hatipler Mahallesi: 2.157 t
V) Dörene: 486 t
VI) KaradaÄŸ: 1.688 t
VII) Åžiran-NorÅŸun: 371 t
VIII) Zarabot: 151.210 t
IX) Åžiran-LimniÅŸ: 10.530 t
X) Kelkit-İlaçköy: 1012.5 t
XI) Kelkit-Pekün: 405t
XII) Bayburt-Söfker: 5.859 t
XIII) Bayburt-Ermene: 124.109 t
-ISPARTA Ä°LÄ° BARÄ°T ZUHURLARI
Şarkikaraağaç-Felepınarı-Oyuktepe zuhuru: Metamorfik şistlerin alt seviyelerinde yeşil ve gri şistler içerisinde kamalar ve mercekler şeklindedir. Görünür + muhtemel rezerv: 600-800 t (+ % 10)
-SÄ°Ä°RT Ä°LÄ° BARÄ°T ZUHURLARI:
Sason-Tizi Köyü zuhuru: Cevher kuvarsit-kireçtaşı ve metamorfik seri içinde görülür, hidrotermal ve sedimanter kökenlidir. % 13.5 BaSO4 tenörlü 288,080 t görünür + muhtemel
Dünya ve Türkiye pazarında her geçen yıl tüketim miktarı düşüş eğilimindedir. Buna bağlı olarak üretim miktarı da düşmektedir. Bazı kuruluşların öğütme kapasitesi 200.000 t/yıl seviyesinde olmasına rağmen kullanılan kapasiteler çok düşüktür.
Ãœretim
Tablo 4. Türkiye’nin barit üretimi
Yıllar Miktar (ton) Üretimde kamunun payı
%
1995 100.751 16
1996 104.872 16
1997 179.393 36
1998 160.042 29
1999 150.058 25
Kaynak: DÄ°E
Ãœretim Teknolojisi :
Dünyada ve ülkemizde barit üretimi hem yeraltı hem de yerüstü işletmesi olarak yapılmaktadır.Mikronize barit üretimi ise, sarkaç toplu veya döner tablalı değirmenlerde öğütülüp, çeşitli seperatörlerden ve filtrelerden geçilerek boyut tasnifi yapılmaktadır. Bu dünyada barit öğütme tesislerinin tümünde hemen hemen aynı teknoloji ile yapılmaktadır.

Bu e-kitap, http://ekutup.dpt.gov.tr/ adresindedir.

Yeterli gelmediyse , Sizin için araştıralım bilim@marbleport.com

II.ENDÃœSTRÄ°YEL HAMMADDELER