Alüminyum (Boksit):
Sertliği 1-3, yoğunluğu 2,5-3,5 gr/cm3 arasında değişen, alüminyum oksit ve hidroksitlerin bir karışımı olan boksit, alüminyum metali üretiminde kulanılan başlıca cevher olması bakımından dünya ticaretinde önemli bir yer almaktadır. Dünya boksit rezervi toplam 25 milyar ton civarındadır (baz rezerv= 34 milyar ton). Bunun 23 milyar tonu işletilebilir rezervdir. Avustralya, dünya rezervinin % 24ü, Brezilya % 12si ve Gine % 24ü ile en büyük boksit rezervine sahip ülkeler durumundadır. Türkiyede ise 45 milyon tonu görünür olmak üzere, toplam 97 milyon ton birincil öncelikli boksit rezervi mevcuttur ve bu rezervin 46 milyon tonu işletilebilir durumdadır. Görüldüğü gibi Türkiye, dünya boksit rezervinin çok küçük bir bölümüne (% 0,144) sahiptir. Dünya boksit tüketiminin 120 milyon ton/yıl seviyesinde seyrettiği düşünülürse, 23 milyar tonluk işletilebilir dünya boksit rezervinin, bugünkü üretim seviyeleri bazında 190 yıllık bir süre için yeterli olacağı ortaya çıkmaktadır. Bu haliyle görünür gelecekte herhangi bir sorun yoktur.
Dünya boksit üretimi 1997de 123 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. En büyük üreticiler, dünya toplamının % 36 sı ile Avustralya ve % 13’ü ile Gine olmuştur. Aynı yıl Türkiyede 358 bin ton (dünya toplamının % 0,3ü) boksit üretimi yapılmıştır. Halen dünya boksit üretim kapasitesi 153 milyon ton/yıl civarındadır. Bu kapasite 1992 yılına göre yaklaşık %20 oranında artmıştır. Dünya boksit üretim kapasitesinin % 40’ı aşağıda isimleri yazılan altı uluslararası firmanın elinde bulunmaktadır:
1) ALCON Aluminium Ltd.
2) ALCOA (Aluminium Co. of America)
3) REYNOLDS Metals Co.
4) KAISER Aluminium and Chemical Corp.
5) PECHINEY
6) SWISS Aluminium Ltd. (ALUSUISSE)
Dünya boksit üretiminin % 90ı açık işletme ile gerçekleştirilmekte olup, boksit tüketiminin % 85-90ı alümina ve alüminyum üretimine yöneliktir. Boksit ayrıca, kimya ve refakter sanayiinde, çimento ve aşındırıcı yapımında kullanılmaktadır. Alüminyum üretiminde kullanılan boksit en az % 50 Al2O3 ve en fazla % 15 SiO2 içermektedir. Yaklaşık olarak 4 ton boksitten 1 ton alüminyum elde edilmektedir. 1997de dünya boksit tüketimi 123 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. En büyük tüketici ülkeler ABD, Çin ve Avusturalya gibi ülkelerdir. Aynı yıl Türkiyede 398 bin ton (dünya toplamının % 0,32si) boksit tüketilmiştir. Dünya boksit tüketiminin önemli bir bölümünü gerçekleştiren AB içindeki en büyük üretici ülkeler, Fransa ve Yunanistandır (AB toplamının % 96sı). AB, boksit ihtiyacının büyük bir bölümünü Gine ve Avustralyadan karşılamaktadır. Türkiye nin AB ticaretindeki payı çok düşüktür. Dünya boksit üretiminin % 33ü uluslararası piyasada pazarlanmaktadır. En önemli ihracatçı ülkeler Avustralya, Gine, Brezilya ve Jamaika; ithalatçı ülkeler ise ABD, Almanya ve Japonyadır.
Ülkemizdeki boksit yataklarının % 95i Toros kuşağı içinde yer almaktadır. Bunun dışında Zonguldak ili Kokaksu yöresinde de boksit yatağı mevcuttur. Türkiyedeki boksit yataklarının toplam rezervi yaklaşık 400 milyon ton olarak tahmin edilmektedir. Ancak bu yatakların büyük bir bölümü sorunludur. Halen boksit cevheri üretimi faaliyetinde bulunan yerli kuruluş sadece Eti Holding’in bağlı ortaklığı olan Eti Alüminyum A.Ş. olup bu kuruluşun boksit işletmesi aşağıdaki gibidir: Mortaş Boksit İşletmesi, Seydişehir/KONYA Daha önce üretimde bulunan Milas Boksit İşletmesi ile Kokaksu İşletmesi kapanmıştır. Mortaş İşletmesinde üretilen boksit cevherleri, Eti Alüminyum A.Ş. Seydişehir Alüminyum İşletmesi tesislerinde hammadde olarak kullanılmaktadır.
Türkiye nin alüminyum sanayisine yönelik boksit ithalatı yoktur. Ancak refrakter sanayiindeki ihtiyaca cevap verebilmek için 1997 yılında 3 milyon dolar karşılığında 4 bin ton refrakter boksit ithalatı yapılmıştır. 1974 yılında devreye alınan Etibank Seydişehir Alüminyum tesisleri 200 bin ton/yıl alümina ve 60 bin ton/yıl sıvı alüminyum üretim kapasitesine sahiptir. Tesisin tam kapasite ile çalışması durumunda yaklaşık olarak 450 bin ton/yıl boksit cevherine ihtiyaç vardır. Yurtiçinde kurulmuş bulunan refrakter sanayiinin ihtiyacı olan refrakter boksit ise ithalat yolu ile karşılanmaktadır. Refrakter boksit ihtiyacı, ortalama 40-50 bin ton/yıl olup, bu miktarın 2005 yılına kadar 50 ile 60 bin ton/yıl arasında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Boksit cevheri üretim hedefleri, alümina ve sıvı alüminyum üretim hedeflerine bağlıdır. Alüminyum endüstrisinde karlılık genel olarak nihai ürünlerde kendini östermektedir. Bu vesilelerle hammadde durumundaki boksitte, karlılık çok düşük düzeyde kalmaktadır. Bu durum karşısında ülkemizin boksit ihracı ile ilgili herhangi bir gayreti ve iddiası olmayacaktır. Aynı durum, birincil öncelikli boksit yataklarımızın limanlardan uzakta olması sebebiyle diğer üreticilerle rekabet edememesinin bir sonucu olarak da ortaya çıkmaktadır.
Tanım ve Sınıflandırma
Boksit sertliği 1-3, yoğunluğu 2,5-3,5 gr/cm3arasında değişen alüminyum oksit ve hidroksitlerin bir karışımıdır. Dünyadaki metal alüminyum üretiminin % 90ı bu cevherden temin edilmektedir. Bu bakımdan boksit cevheri dünya ticaretinde önemli bir yer tutmaktadır. Boksit, diyasporit (Al2O3.H2O), böhmit [AlO(OH)], gibsit (hidrarjilit) [Al(OH)3] minerallerinin bir karışımı olup genel olarak silis, demir oksitler ve TiO2 içermektedir. Rengi, içerdiği demir miktarına bağlı olarak sarı, kahverengi ve kırmızı olabileceği gibi kirli-beyazdan, griye kadar değişmektedir. Boksitler aşağıda açıklandığı üzere üç grupta sınıflandırılır.
A-Minerolojik Yapılarına Göre Boksitler Gibsitik Boksitler (Trihidratik): Püskürük kayaçlardaki feldispat ve korundun düşük sıcaklıklarda dekompozisyonu ile oluşur. Böhmitik Boksitler (Monohidratik): Gibsitin dehidratasyonu sırasında bir ara ürün olarak ortaya çıkmışlardır. Diyasporitik Boksitler (Monohidratik): Yüksek sıcaklıklarda teşekkül ettikleri ileri sürülmektedir.
B- Oluşum Tarzlarına Göre Boksitler Silikat Boksitler: Alüminyumca zengin silikat kayaçlarının aşınması ve yıkanması sonucu oluşurlar. Bunun için yağışlı ve ılık, tropikal iklimler, geçirgenliği ve tektonik stabilitesi olan kayaçlar en uygun ortamlardır. Diğer elemanların yüzey akıntılarıyla yıkanması alüminyumca zenginleşmeyi sağlar. Karstik Boksitler: Kireçtaşı ve dolomitlerin karstik boşluklarında oluşurlar. Alüminyumu başka ortamlarda çözmüş olan asidik karakterli yüzey suları, kireçtaşları içinde nötrleşerek alüminyumca zenginleşmesine neden olurlar.
C- Endüstriyel Olarak Sınıflandırmalar Bu sınıflandırma, kullanım amaçlarına göre dört şekilde yapılmaktadır.
Al2O3/SiO2 oranı ve Fe2O3 tenörüne göre:
Al2O3/SiO2 > 20 Yüksek alüminalı cevher
" " = 10-20 Alüminalı cevher
" " = 4-10 Silisli cevher
" " < 4 Yüksek silisli cevher
% Fe2O3 >25 Çok demirli cevher
" = 10-25Demirli cevher
" <10 Az demirli cevher
Yeterli gelmediyse , Sizin için araştıralım bilim@marbleport.com

I.METALÄ°K MADENLER