Vanadyum:Vanadyum atom numarası 23, atom ağırlığı 50.9 olan bir elementtir. Bazı vanadyum mineralleri ÅŸunlardır: Vanadinit-Pb5(VO)4Cl, patronit-VS4, deselemit-Pb(Zn,Cu).VO4OH, karnotit-KCa2(UO4)(VO4).3H2O ve kosceelit (Vanadyum ihtiva eden muskovit olarak da bilinir). DoÄŸada, vanadyum nadiren ekonomik bir yatak oluÅŸturabilir. Daha çok; a) Likidmagmatik olarak titanomanyetitlerle birlikte, b) Hidrotermal olarak Pb-Zn-Cu sülfidle birlikte, c) Biyojen olarak oolitik demir yataklarında ve bitümlü ÅŸistlerde, d) Sedimanter uranyum ve fosfat yatakları ile birlikte, e) Asfaltit ve bazı petroller de bulunmaktadır. Bu yataklardan da çoÄŸunlukla yan ürün, bazen de ana ürün olarak kazanılmaktadır. Vanadyum tenörü yatağın tipine göre deÄŸiÅŸiklikler göstermektedir. Dünyanın en büyük vanadyum kaynağı olan vanadyumlu titanomanyetit yataklarında V2O5 tenörü genellikle %0.2- 1.1 arasında deÄŸiÅŸmektedir. Vanadyumun yan ürün olarak elde edildiÄŸi diÄŸer yataklarda tenör, genellikle %1’ den düÅŸüktür (DPT VII. BeÅŸ Yıllık K. Planı ÖÄ°K. Raporu). DÜNYADA DURUM Rezervler Dünya vanadyum baz rezervi 27 milyon ton olarak verilmektedir. Bununla birlikte belirlenmiÅŸ vanadyum kaynakları 63 milyon ton’ a ulaÅŸmaktadır. Bu rezervler, %2’ den az vanadyum içeren titanyumlu manyetitler, fosfat kayası, uranyumlu kumtaşı-silttaşı ve ayrıca, ham petrol, kömür, petrol ÅŸeyl-asfaltitler ve boksit kaynaklarından oluÅŸmaktadır.Dünya rezervinin %49.6’ sına Rusya, %29.8’ ine Güney Afrika ve %19.9’ una Çin sahip bulunmaktadır. Rusya’ da vanadyum Kachkanar-Urallar Bölgesi’ ndeki titanlı manyetitilmenit yataklarından elde edilmektedir. Güney Afrika Cumhuriyeti’ inde yine vanadyum kaynağı titanlı manyetit-ilmenit yataklarıdır. Çin ise vanadyumu titanlı-manyetitlerden elde etmektedir (DPT VII. BeÅŸ Yıllık K. Planı ÖÄ°K. Raporu). Vanadyumun Kullanım Alanları Vanadyumun en çok çelik endüstrisinde tüketilmektedir. Otomobil endüstrisi, uzay araçları ve uçak sanayiinde titanyumlu alaşımlarla birlikte vanadyum kullanılmaktadır. Maleikahhidrit ve sülfirik asit üretiminde katalizör olarak, ayrıca seramik ve diÄŸer kimya sanayiinde de tüketilen vanadyumun bu alanlardaki tüketim miktarı oldukça azdır. Son zamanlarda ABD’ de kıyı ötesi petrol sondajları borularında vanadyumlu alaşımlar kullanılmaya baÅŸlanmıştır. Rusya’ da yüksek basınçlı gaz borularının yapımında kullanılan, ancak giderek bu alanda tüketimi azalan vanadyum alaşımları, karbon ve manganlı diÄŸer alaşımların paslanmaya karşı direncini artırdığı için özel boru (denizaltı) yapımında kullanılmaya devam edilmektedir. Vanadyumun geliÅŸen son kullanım alanları ise; gözlük camlarının, sanayii ve büyük bina camlarının ultraviyole ışıklara karşı filtrasyonu ile A vitamini tabletlerin yapımı (katalizör) olarak sayılabilirABD’ de tüketilen vanadyumun ürün olarak % 88’ i çelik üretiminde, % 12’ si diÄŸer kullanım alanlarında (demir dışı alaşımlar, pik demir, kimyasallar ve katalizör) kullanılmaktadır. Yine ABD’ de kullanım alanları itibari ile makine ve alet imalatındaki oran % 25, inÅŸaat ve konstrüksiyon alanında % 21, ulaşım sektöründe % 32 ve diÄŸer alanlarda % 22’ dir Vanadyum Ä°kameleri Çelik imalatında daha yüksek maliyet ve daha düÅŸük performansına raÄŸmen niyobyum, molibden, titanyum, krom, manganez ve tungsten vanadyumun yerine kullanılabilir. Isıl iÅŸleme tabi tutulmuÅŸ karbon çelikleri bazı uygulamalarda vanadyum çeliklerinin yerini alabilmektedir. Platin ve nikel, bazı katalizör iÅŸlemlerinde maliyetleri yüksek olsa da vanadyum yerine kullanılabilmektedir. Bununla beraber, uzay araçları yapımında kullanılan titanyumlu alaşımlarda bulunan vanadyumun yerine geçebilecek bir madde bulunamamıştır. TÜRKÄ°YE’ DE DURUM Ülkemizde Şırnak, Mardin-Silopi asfaltit yatakları ile SeydiÅŸehir boksitlerinde vanadyum bulunmaktadır. Asfaltit yataklarında % 0.4 V2O5, küllerinde % 1.06 V2O5, boksitlerde ise % 0.05-0.07 V2O5 deÄŸerleri elde edilmiÅŸtir. Bunların dışında Türkiye’de vanadyum yatağı bulunmamaktadır. Mevcut vanadyum kaynaklarından vanadyum üretimi ise araÅŸtırılmış ancak ekonomik bulunmamıştır. Kullanım Alanları Ülkemizde vanadyum üretimi olmamakla birlikte vanadyum tüketimi bulunmaktadır.Tüketimin de artarak devam ettiÄŸi Türkiye’nin vanadyum ithalat deÄŸerlerinden anlaşılmaktadır. Ä°thal edilen vanadyum demir-çelik sektöründe demir alaşımları üretmek için kullanılmaktadır. Ä°thal edilen vanadyum ürünleri ferrovanadyum, vanadatlar ve vanadyum pentaoksittir (DPT VII. BeÅŸ Yıllık Kalkınma Planı ÖÄ°K Raporu).Türkiye’nin ihtiyaçı ithalat yoluyla karşılanmaktadır. DÄ°E 1999 verilerine göre 1996 ılında 37 $ karşılığı 450 kg vanadyum ihracatı bulunmaktadır. Veriler yeterli deÄŸildir. Bu verilerden hareketle herhangi bir yaklaşımda bulunmak mümkün görülmemektedir. Bu nedenle DPT VII. BeÅŸ Yıllık Kalkınma Planı ÖÄ°K Raporu verilerideÄŸerlendirilebilir. http://ekutup.dpt.gov.tr/ adresindedir. Yeterli gelmediyse , Sizin için araÅŸtıralım bilim@marbleport.com

I.METALÄ°K MADENLER