Nikel:Nikel yer kabuğundaki belli başlı elementlerden olup, yüz yıla yakın bir süredir endüstride kullanılmaktadır. Doğada çoğunlukla demirle birlikte olmak üzere sülfürler, arsenürler ve silikatlar (lateritik kökenli) şeklinde bulunur. En önemli nikel mineralleri olarak, nikelin (NiAs), kloantit (NiAs2), pentlandit [(Fe,Ni)S], millerit (NiS), annabergit [(Ni)3(AsO4)28H2O] belirtilebilir.
Dünyadaki en önemli nikel yatakları Kanada, Yeni Kalendonya, Küba, ABD,Avustralya, Endonezya ve Eski Sovyetler Birliği’nde bulunmaktadır.
Sahip olduğu üstün nitelikler nedeniyle endüstride en çok kullanılan metallerden biridir.Gerek metal ve alaşımları, gerekse paslanmaz çelik olarak geniş kullanım alanları olan bir metaldir. Ticari olarak saf olan (%99.5) dövülmüş ve dökülmüş haldeki nikelin endüstri bakımından geniş ve önemli kullanım alanları vardır. Bunun nedeni nikelin sahip olduğu iyi mekanik ve fiziksel özelliklerin yanı sıra korozyona karşı gösterdiği yüksek dirençtir. Bir çok ticari şekilde bulunan nikel kolaylıkla soğuk ve sıcak işlenebilir, kaynak edilebilir ve tornadan geçirilebilir, yüksek sıcaklıklarda mukavemetini ve sıfırın altındaki sıcaklıklarda ise sünekliğini ve tokluğunu olduğu kadar mukavemetini de mükemmel derecede korur. İşlenmiş nikel, mekanik özelliklerinin çoğu bakımından yumuşak çeliğe benzer fakat çeliğin aksine korozyona karşı yüksek bir mukavemet gösterir. Nikelin korozyona karşı dayanıklı bir metal olarak en fazla göze çarpan özelliklerinden biri de alüminyumun aksine alkalilerin etkisine karşın tam bir mukavemete sahip olmasıdır. Nikel yüksek sıcaklıklarda kırılgan hale gelmez. Soğukta ferromanyetik olan nikel 370 °C’de bu özelliğini kaybeder. Tel ve levha haline getirilebilir. Toz halindeki nikel önemli bir indirgeme katalizörüdür. Örneğin sıvı yağların katılaştırılmasında bu özelliğinden yararlanılır. Nikel yatakları kökenlerine göre iki tipe ayrılabilir:
Mağmatik kökenli nikel yatakları
a) Likid mağmasal nikel yatakları: Bu yataklar genelde peridotit ve noritler içinde bulunur. Nikel büyük kütlelerde dissemine olarak, çok ince damarlarda ve çatlak dolgusu olarak bulunur. Bu tipe örnek olarak Kanada’daki Sudbury yatağı verilebilir.
b) Hidrotermal nikel yatakları: Bu yataklar başlıbaşına nikel yatakları olmayıp, daha çok kobalt için önemli sayılabilirler.
c) Lateritik ve tortul nikel yatakları: Peridotit ve gabroların lateritleşmeleri sonucunda oluşan demirli lateritlerde nikel ve kobalt zenginleşmeleri söz konusudur. Bu tipe örnek olarak Yeni Kalendonya’daki yataklar ve Manisa-Çaldağ yatağı verilebilir (DPT VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı ÖİK. Raporu).
Ortalama % 1 ve daha fazla nikel içeren Dünya nikel kaynaklarının 140 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Bu kaynakların % 60’ı lateritik, %40’ı ise sülfit kökenlidir. Ayrıca okyanus tabanlarındaki, manganlı-nikelli-demirli yumru/nodüllerle okyanuslarınmagnezyumlu kabuklar Dünyanın potansiyel nikel kaynakları olarak değerlendirilebilir.Bilinen nikel yatakları bugünkü talep bazında 38.5 yıl ihtiyacı karşılayabilecek düzeydir. Mevcut işletilebilir rezervin % 40.4’ü Küba, Çin ve Eski Sovyetler Biriliği’nde bulunmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin sahip olduğu oran ise % 28.6’dır.
Nikelin Kullanım Alanları
Kimya endüstrisinde: Nikel alaşımları olarak metal korozyonuna maruz yerlerde, kostik solüsyonların taşınması ve muhafazasında, petrol endüstrisinde;Fabrikasyon ürünlerde: Çatal, bıçak takımları, çekiç, pense gibi aletlerle diğer birçok ev ve hastane aletlerinin yapımında;
Uçak ve gemi endüstrisinde: Nikel süper alaşımları yüksek ısıda basınç ve korozyona dayanıklı olduğundan uçakların gaz türbinlerinde, jet motorlarının yapımında, ayrıca uçakların elektrolizle kaplanan bölgelerinde ve gemi yapımında tuz korozyonuna karşı engelleyici olarak; Motorlu araçlar ve parçalarında; Elektrikli makinalar ve parçalarında; Yapı malzemelerine, sıvı ve katı yağlarda hidrojenasyonu sağlamak üzere; batarya ve yakıt hücrelerinde ve seramik malzemelerde emaye ile demir arasında bağlayıcı olarak kullanılır
Nikelin Ä°kameleri
Nikelin alternatiflerinin kullanılması maliyetleri arttırmaktadır. İkame ürünleri nikele oranla,daha düşük kimyasal/fiziksel özelliklere sahip olup, performansları da düşüktür. Bu nedenle,nikelin gerçek anlamda alternatifi söz konusu değildir. Alaşım çelikleri sektöründe kolombiyum, molibden, krom ve vanadyum nikelin yerine kullanılabilir. Platin, kobalt ve bakır bazı katalizörlerde kullanılabilir. Titanyum, alüminyum, kaplamalı çelik ve bir çok plastik, korozyona karşı dayanım önemli olduğunda pazarda yer bulabilir. Kobalt elektro kaplamalarda nikelin yerini alabilir. Güç üretimi, petrokimya ve petrol sanayiinde nikelsiz özel çelikler kullanılabilir. Yine aşındırıcı uygulamalarda, titanyum ve plastikler nikelin yerini alabilirler.
TÃœRKÄ°YEÂ’DE DURUM
Türkiye’de lateritik ve sülfit tipi nikel mineralizasyonları bulunmaktadır. Bilinen başlıca yataklar Manisa-Turgutlu-Çaldağ, Eskişehir-Mihallıçcık-Yunusemre’de lateritik; Bitlis- Pancarlı, Bursa-Orhaneli-Yapköydere ve Sivas-Divriği-Güneş’te sülfitli evherleşmeler vardır. Bunlardan yalnız Manisa-Çaldağ lateritik nikel yatağı ekonomik nikel içeriği ve rezerviitibarı ile nikel fiyatlarının yükselmesi halinde ekonomik olması muhtemel bir yataktır. Manisa-Çaldağ Sahasında M.T.A. tarafından ayrıntılı Jeolojik etüdler ile 82’ si kırıntılı, 5’ i karotlu olmak üzere 97 lokasyonda toplam 8 253 m sondaj yapılmış, 10 lokasyonda toplam 275 m arama kuyusu ve 80’ den fazla yarma açılmıştır. Bursa-Yapköydere Sahasında, 1974-1982 tarihleri arasında M.T.A. tarafından çeşitli zamanlarda etüdler gerçekleştirilmiştir. Bunlar jeolojik ve jeofizik etüdler (IP ve Elektromanyetik/Turam), 20’ ye yakın yarma ve 2 lokasyonda toplam 121 m’ lik sondaj çalışmalarıdır. Bunların rezervin çok küçük bir yatak olmasına karşın ucuz işletme yöntemleri ile işlenebileceği belirtilmektedir.Bitlis-Pancarlı Sahasında M.T.A. tarafından ayrıntılı jeolojik etüdler yapılmış, 15 500 ton %1.4 Ni tenörlü mümkün rezerv belirlenmiş ancak bunun tek başına ekonomik olmayacağı belirtilmiştir. Eskişehir-Mihallıçcık-Yunusemre’ de lateritik tip Sivas-Divriği-Güneş’te ve Bolu-Mudurnu-Akçaalan’da sülfitik tip nikel cevherleşmeleri bulunmaktadır Türkiye’de bilinen nikel yataklarından sadece Manisa-Turgutlu-Çaldağ lateritik nikel yatağı nikel fiyatlarına bağlı olarak ekonomik bir öneme haiz görünmektedir
Türkiye’de nikel madenciliği yapılmamaktadır. Nikel ihtiyacı nikel ürünleri ithalatı yoluyla karşılanmaktadır.
Kullanım Alanları
Türkiye’de nikel üretimi yapılmadığından nikel ihtiyacı ithalatla karşılanmaktadır. Yurtiçi nikel tüketiminde mond-katot nikel önemli yer tutmaktadır. Bu ürünün Türkiye’de tüketildiği en önemli alan kaplama sanayii ve az miktarda alaşımlı çelik dökümüdür. Bilya şeklinde pelet nikel döküm sanayinde kullanılmaktadır. Ayrıca, tekstil sanayinde makaralarda plaka nikel kullanımı mevcut olup, miktarı azdır
Türkiye’de işletilebilir nikel yatağı henüz ortaya konulabilmiş değildir. Bu nedenle Türkiye’nin nikel cevheri üretimi bulunmamaktadır. Buna karşın, yaklaşık yıllık 1 500-2 000 ton nikel ithalatı söz konusudur. Mevcut nikel kaynaklarının rezerv açısından küçük ve tenör açısından düşük tenörlü yataklar olmaları nedeniyle ekonomik olmadıkları görünmektedir. Bu konumu ile Türkiye nikel temininde dışa bağımlıdır

http://ekutup.dpt.gov.tr/ adresindedir.

Yeterli gelmediyse , Sizin için araştıralım bilim@marbleport.com

I.METALÄ°K MADENLER