TaÅŸ Kömürü: Fosil enerji kaynaklarından olan kömür, geçmiÅŸte olduÄŸu gibi gelecekte de enerji kaynakları içindeki önemini koruyacaktır. DiÄŸer kaynakların rezervleriyle karşılaÅŸtırıldığında çok büyük rezerve sahip olması, ekonomikliÄŸi, teminindeki güvenilirlik, fiyat istikrarı, kömürün çok önemli enerji kaynağı olduÄŸunun göstergesidir.Dünya toplam kömür ticaretinin 550 milyon ton seviyesinde olması, bu ticaret hacminin baÅŸta elektrik üretimi olmak üzere demir-çelik ve çimento üretiminde gerçekleÅŸmesi beklenmektedir. Avrupa BirliÄŸi’nin 2020 yılı enerji talep projeksiyonunda; enerji kaynakları paylarındaki en büyük artış kömürde görülmektedir. Ülkemizde fosil kaynaklar içinde en büyük rezerve sahip olan kömüre gereken önem verilmemiÅŸtir. Oysa, sadece elektrik üretimindeki kömüre dayalı santralların payının %30 olması, önem verilmesi için yeterli nedendir. Kömürün sanayi ve teshinde kullanımı, üretilmesiyle yaratılan katma deÄŸer, istihdam, üretildiÄŸi bölgenin sosyo-ekonomik-kültürel kalkınmasındaki etkisi dikkate alınarak ulusal bir kömür politikası oluÅŸturulması gerekmektedir. Bu çerçeve içinde yapılan incelemede, kömür çeÅŸitli yönleriyle ele alınmış; Dünya ve Türkiye olarak rezerv, üretim, tüketim, maliyet, fiyat vb. konular istatistiki verilerle ortaya konularak kömürle ilgili sorunlar tartışılmış ve sorunların çözümüne yönelik politikalar oluÅŸturulmaya çalışılmıştır. Türkiye kömür rezervleri içinde büyük pay 8,26 milyar ton’la linyite aittir. Toplam 65,2 milyon ton olan linyit üretiminin 1998 yılı itibariyle %80’i termik santrallarda, %19’u ısınma ve sanayide tüketilmiÅŸtir. Bunun temel nedeni, dünya linyitleriyle karşılaÅŸtırıldığında linyitlerimizin daha düÅŸük ısı deÄŸerine sahip olmasıdır. TaÅŸkömürüne talebin artması yanında, üretilen kömürün pahalı ve yetersiz olması ithalatın giderek artmasına neden olmuÅŸtur. Çalışmada, bu gerçeÄŸe raÄŸmen, taÅŸkömürü üretiminin nasıl artırılabileceÄŸi açıklanmaya çalışılmıştır. Linyit üretiminin artışını saÄŸlamak amacıyla; büyük kapasiteli iÅŸ makinalarının temini için yatırım ile üretimi gerçekleÅŸtiren kuruluÅŸlarda organizasyonda iyileÅŸtirme yapmak ve Elbistan sahasının tamamında biran önce santral amaçlı üretime geçilmesi gerektiÄŸi vurgulanmıştır. Linyit ve taÅŸkömürü üretimindeki verimlilik deÄŸerleri, Dünya ölçeklerine göre düÅŸüktür.GeçmiÅŸ dönemlere göre linyit üretiminde verimlilik artmış olsa da bunun temel nedeninin bir önceki döneme göre iÅŸçi sayısındaki azalma olduÄŸu görülmektedir. TaÅŸkömürü üretiminde verimliliÄŸin neden daha düÅŸük olduÄŸu belirtilerek, yatırımların artırılması ve yeraltı - yerüstü iÅŸçi oranının düzeltilmesi gerektiÄŸi vurgulanarak üretim seviyesini artırabilmek için alınması gereken önlemler sıralanmıştır. Çalışmada, bir önceki planlı dönemdeki geliÅŸmeler ile önümüzdeki planlı dönemden beklenen geliÅŸmelere yer verilmiÅŸ olup sorunlar bölümünde de Türkiye Kömür Ä°ÅŸletmeleri Kurumu (TKÄ°) ve Türkiye TaÅŸkömürü Kurumu (TTK)’nın temel sorunları ile sektörel sorunlar irdelenmiÅŸtir. TTK’da yatırımların ve iÅŸçiliÄŸin yetersiz olduÄŸu, rehabilitasyon projelerinin uygulamaya sokulması gerektiÄŸi belirtilmiÅŸtir. TKÄ°’de ise uygulamada olan projelerle ilgili yaÅŸanan sorunlara yer verilerek, üretim artışını saÄŸlamak, maliyeti düÅŸürmek amacıyla yüksek kapasiteli iÅŸ makinalarının yatırımına geçilmesi zorunluluÄŸu vurgulanmıştır. Sektörel sorunlarda, Türkiye Elektrik Üretim Anonim Åžirketi (TEAÅž)’ın, Maden Tetkik Arama (MTA) Genel MüdürlüÄŸü’nün ve Maden Ä°ÅŸleri Genel MüdürlüÄŸü (MÄ°GM)’nün içinde bulunduÄŸu bazı ana sorunlara yer verilmiÅŸ, 3213 sayılı yasayla MTA’nın dinamik yapısını kaybettiÄŸi ve arama yatırımlarının olmadığı, MÄ°GM mevcudunun, sayısı 2.200’ü aÅŸan kömür ruhsatlı sahaları denetlemekten uzak olduÄŸu, mevcut kömür ithalat politikasının eksiklikleri ve yapılması gereken düzenlemeler konusunda öneriler ortaya konmuÅŸtur. Yapılan politika önerilerinin yaÅŸama geçirilmesi, ülkenin linyit ve taÅŸkömürü üretim maliyetlerini düÅŸüreceÄŸi gibi üretim seviyesini de artıracaktır. Ayrıca, bu çerçevede verimliliÄŸin artacağına, dış ödemeler dengesine olumlu katkı saÄŸlanacağına, bölgesel kalkınmada hamle yapılacağına, istihdam ve daha fazla katma deÄŸer yaratılacağına inanılmaktadır. Fosil yakıtlar (petrol, doÄŸalgaz, kömür) sadece enerji hammaddesi deÄŸil; aynı zamanda bir çok sanayinin (boya, plastik, eczacılık, kozmetik, demir-çelik, alüminyum, vs gibi) ana girdilerinin üretildiÄŸi hammaddelerdir. Bugünkü tüketim seviyeleri ile, dünya petrol rezervlerinin 40 yıl, doÄŸalgaz rezervlerinin 60 yıl ve kömür rezervlerinin ise 200 yılda tükeneceÄŸi tahmin edilmektedir. Bu karşılaÅŸtırma, sadece günümüz teknolojileri kullanılarak ekonomik olarak iÅŸletilebilecek kömür rezervlerini kapsamaktadır. DüÅŸük kaliteli ve daha derinde bulunan kömürlerin ekonomik olarak deÄŸerlendirilmesine olanak saÄŸlayacak geliÅŸmeler dikkate alınmamıştır. Petrol ve doÄŸalgazın aksine kömür, altı kıtada 50den fazla ülkede üretilmektedir. Özellikle doÄŸalgazla karşılaÅŸtırıldığında, kömür rezervlerinin çok daha homojen dağıldığı görülmektedir. Dünya doÄŸalgaz rezervlerinin % 70i Orta DoÄŸu ve eski SSCB de yeralmaktadır. Kömür sektöründe OPEC benzeri fiyat belirleyici bir kurum yoktur ve 30 yıldır fiyatlar, piyasada serbestçe belirlenmektedir. Kesintisiz kömür tedariki, uluslararası kömür piyasasındaki yoÄŸun rekabet ile de garanti altına alınmaktadır. EÄŸer bir kömür üreticisinde herhangi bir sorun veya finansal zorluklar baÅŸgösterirse, pazardaki eksik tonaj, bir baÅŸka üretici tarafından kolaylıkla doldurulabilmektedir. Günümüzde, modern kömür üretim yöntemlerini kullanan kömür üreticileri fazlaca bir zorlukla karşılaÅŸmadan, üretimlerini kısa sürede artırabilmekte veya geçici olarak azaltabilmektedirler. Böylece, üretim kapasiteleri piyasaya göre ayarlanabilmekte, ocak sahasında, limanlarda veya tüketim noktasında kömür stoklayabilme olanağı, esnek kömür ticaret anlaÅŸmaları yapılmasına olanak saÄŸlamaktadır. Kömürde, petrol ve doÄŸalgazda olduÄŸu gibi “al ya da öde” anlaÅŸmaları yoktur. Bu sayede tüketiciler hem kısa, hem de orta vadede taleplerini ihtiyaçlarına ve mali durumlarına göre ayarlayabilmektedirler. Petrol ve doÄŸalgaz piyasasında zaman zaman görülebilen darboÄŸazlar, günümüz kömür piyasasında söz konusu deÄŸildir. Kömür üretimi sermaye ve emek-yoÄŸun bir madencilik türüdür. Ancak, piyasa koÅŸulları ve teknolojideki yenilikler kömür üretim maliyetlerinin son 30 yıl boyunca istikrarlı gitmesini saÄŸlamıştır. Yeni kömür ocaklarının açılması, yeni üretim tekniklerinin geliÅŸtirilmesi ve iÅŸçilik verimlerinin artması kömür fiyatlarında istikrarın baÅŸlıca nedenleri olmuÅŸtur. Petrol ve doÄŸalgaz sektöründe, yeni rezervler giderek pazarlardan uzakta hatta okyanusların derinliklerinde bulunabilmektedir. Bu rezervlerin tüketime sunulabilmesi için, boru hattına ve diÄŸer ekipmanlara büyük sermaye yatırımı yapılması gerekmektedir. Buna karşın, Kolombiya, Endonezya ve Avustralya’daki gibi yeni üretime açılan kömür sahaları, oldukça uygun konum ve jeolojik koÅŸullara sahiptirler. Bu durum, alt yapı giderlerinin ve böylece, üretim maliyetlerinin düÅŸmesine neden olmaktadır. Uluslararası ticarete konu olan kömürün % 95i okyanusları aÅŸarak ihracatçı ülkeden tüketici ülkeye nakledilmektedir. Buna karşın, doÄŸalgazın nakledildiÄŸi uzun boru hatları, üretici ülke ile ithalatçı ülke arasında bir çok ülkeden geçmektedir. Ayrıca, kömür yüklü bir gemi battığında bu sadece tüketici açısından geçici bir sorun oluÅŸturur. Oysa, boru hattı arızalandığı yere göre, neredeyse tüm doÄŸalgaz pazarı için bir sorun olmaktadır. Uluslararası kömür piyasalarında kömür CIF fıyatının % 50sinden fazlasını nakliyat ve yüklemeboÅŸaltma giderleri oluÅŸturmaktadır. ÖrneÄŸin; Avusturalyada ocak başı fiyatı 20 USD/ton olan kömüre 10 USD/ton yükleme-nakliye ve 14 USD/ton Avrupa’ya gemi ile taşıma ÅŸarjı yüklendiÄŸinde, nihai fiyat 44 USD/ton olmaktadır. http://ekutup.dpt.gov.tr/ adresindedir. Yeterli gelmediyse , Sizin için araÅŸtıralım bilim@marbleport.com

ENERJÄ° KAYNAKLARI